Postaci czterech przodków

Sztuka Dogonów tworzona jest przede wszystkim dla celów religijnych. Według ich mitologii, twórcą wszechświata jest bóg Amma, jednak mieszkańcy Masywu Bandiagara poświęcają mu niewiele uwagi, koncentrując się na różnych przodkach, którzy są pośrednikami między żywymi a ostatecznymi siłami wszechświata. To z nimi związana jest większość dogońskich rytuałów. Wśród antenatów można wyróżnić kilka kategorii. Jedną z nich stanowią różni binu, czyli nieśmiertelni przodkowie z czasów, gdy na ziemi nie było śmierci. Kolejną grupą, najliczniejszą, są zmarli członkowie wszystkich rodów nazywani wagem, co tłumaczy się dosłownie jako „ci, którzy są daleko”. Ostatnią – choć pojawili się na świecie jako pierwsi – są cztery pary doskonałych bliźniaków stworzone przez Ammę. W tradycji ustnej zachowały się tylko imiona męskich bliźniaków: Binu Seru, Amma Seru, Lebe Seru i Dyungo Seru. Według Dogonów wywodzi się od nich cała ludzkość. Lebe Seru był pierwszym, który doświadczył śmierci. Jego imię jest też nazwą ważnego kultu Dogonów, zajmującego się głównie rolnictwem i wegetacją roślin. Według jednego z mitów dogońskich, po śmierci Lebe Seru, jego potomkowie zdecydowali się przeprowadzić na zupełnie inne tereny. Postanowili zabrać ze sobą szczątki swojego przodka, dlatego wykopali jego grób, ale zamiast spodziewanych kości znaleźli żywego węża – dowód regeneracyjnych mocy Lebe. Zabrali ze sobą ziemię z jego grobu i w każdej nowej wiosce używali jej do zbudowania ołtarza. Kapłanami kultu Lebe są Hogonowie pełniący również role przywódców politycznych. Jednym z głównych rytuałów w tym kulcie jest święto bulo obchodzone każdego roku przed rozpoczęciem prac polowych. Przygotowywane w wiosce wymaga ścisłej współpracy Hogona – kapłana kultu Lebe oraz Binukedine – kapłana kultu nieśmiertelnych przodków binu.

Ewa Prądzyńska