Zestaw wróżebny

Prezentowany zestaw wróżebny składa się z czterech postaci antropomorficznych, przedstawiających dwóch mężczyzn i dwie kobiety oraz dwóch zoomorficznych, najprawdopodobniej krokodyla i lisa, zwierząt szczególnie ważnych w mitologii dogońskiej. Krokodyl (Osteolaemus tetraspis) – ayo geu, powszechnie nazywany kajmanem, uważany jest za zwierzę święte i opiekuńcze, które sprowadza regularne deszcze oraz zapewnienia rolnikom obfite zbiory, natomiast wizerunek mitycznego bladego lisa (Vulpes pallidus), zwanego przez Dogonów Yurugu jest bóstwem stworzonym przez boga-stwórcę Ammę. Według mitologii dogońskiej Yurugu wprowadził chaos i niepokój w tworzonym przez Ammę świecie, bowiem dopuścił się czynu kazirodczego, wchodząc w relację ze swoją matką Ziemią. Przez ten akt nieposłuszeństwa wobec stwórcy stracił zdolność mówienia, bowiem Amma ukarał go odcięciem języka (dlatego prawdziwe lisy wydają tylko krótki, prawie urywany krzyk). Zyskał natomiast moc przepowiadania przyszłości, którą wróżbici odczytują ze śladów jego łap.

Dogonowie znają wiele sposobów wróżenia, jednak najbardziej popularnym jest wróżenie ze śladów lisa, którym zajmują się wróżbici zwani yurugu yaine lub yurugu kunugu. Podstawowym atrybutem wróżbiarza jest tablica wróżebna, którą rysuje na płaskim terenie poza wioską. Po narysowaniu wszystkich linii i ułożeniu symboli, na tablicy umieszcza przynętę w postaci orzeszków arachidowych, które mają zachęć Yurugu do „mówienia”. Lis przychodzi nocą, a jego ślady wydeptane na piasku rozsypanym na prostokątnych polach tablicy tworzą odpowiedź na zadane pytanie.

Katarzyna Findlik-Gawron