Vue du Pavillon Jaune

Domek Żółty (tak zwany Aleksandryjski), wchodzący w skład puławskiego zespołu pałacowo-parkowego, wzniesiono w Małym Parku, w pobliżu schodów angielskich wiodących do Dolnego Ogrodu około 1801–1805 roku według projektu Ch. P. Aignera (?). Prawdopodobnie zbudowano go jako gościnny apartament dla cara Aleksandra I w związku z jego przewidywanymi wizytami w Puławach. Zaprzyjaźniony z Adamem Jerzym monarcha odwiedził rezydencję Czartoryskich w latach 1805, 1814 oraz 1818 i zapewne nocował w Pałacu, a nie w wybudowanym z myślą o nim niewielkim pawilonie parkowym. Najdłuższa wizyta cara miała miejsce w 1805 roku, kiedy bawił w Puławach przez trzy tygodnie, prowadząc stąd rozmowy z Austrią i Prusami w celu wspólnego działania przeciw Napoleonowi. W Domku pomieszkiwali jednak inni ważni goście. Zapewne pierwotnie służył także spotkaniom politycznym, kulturalnym i literackim, które często odbywały się w Puławach.

Po 1840 roku pawilon został przebudowany przez architekta Józefa Góreckiego. Formą przypomina parterowy dworek z czasów późnego klasycyzmu. Zdobi go czterokolumnowy portyk dorycki i boniowanie na ścianach. W latach 40. XIX wieku, gdy w pałacu ulokowano Instytut Aleksandryjski Wychowania Panien, w Domku rezydowała przełożona Instytutu Anastazja Zenaida Groten. Od około 1871 roku mieszkał w nim pop sprawujący posługę w cerkwi zlokalizowanej w Pałacu, w Sali Rycerskiej. Następnie, do początku lat 60. XX wieku, był użytkowany jako dom mieszkalny pracowników Instytutu Rolniczego. Później mieściły się w nim różne instytucje miejskie. Od roku 2017 funkcjonuje tu dział Muzeum Czartoryskich w Puławach – Pracownia Dokumentacji Dziejów Miasta.

Litografia przedstawia także pożegnanie odwiedzającego puławski Instytut Wychowania Panien Aleksandra II. Car stoi w środkowej grupie trzech osób (w czerwonej czapce), żegnają go przełożona, grono pedagogiczne i uczennice Instytutu. Władca wizytował szkołę latem 1857 roku i być może nocował w Domku Żółtym, nazywanym także Żółtym Pałacykiem, Domem Przełożonej albo Domkiem Aleksandra II.

Renata Bartnik