Kaplica zamkowa w Lublinie

Gotycka kaplica zamkowa, dawniej kościół pw. Trójcy Świętej, jest najcenniejszym zabytkiem Lublina. Kościół grodowy na wzgórzu Zamkowym, wzmiankowany w 1327 roku, istniał już w XIII wieku. Obecny został wzniesiony z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego wraz z murowanym zamkiem w 2. lub 3. ćwierci XIV wieku. Jest budowlą dwukondygnacyjną z niewielkimi wnętrzami. Wnętrze górnej kondygnacji z kwadratową nawą z centralnym filarem, podtrzymującym krzyżowo-żebrowe sklepienie, pokrywają malowidła bizantyńsko-ruskie, fundowane przez Władysława Jagiełłę na początku XV wieku. Kościół, w przeszłości bogato uposażony, należał do końca XVI wieku do najważniejszych świątyń lubelskich i był ulubionym miejscem modlitwy monarchów. Obecność królów przebywających z rodziną na zamku, zwłaszcza z dynastii jagiellońskiej, podnosiła świetność obrzędów. Tu Zygmunt August 29 czerwca 1569 roku, po zakończeniu prowadzonych głównie na zamku lubelskim wielomiesięcznych obrad dotyczących zawarcia unii politycznej Litwy z Polską, uczestniczył w mszy, po której odśpiewano Te Deum laudamus. W świątyni zamkowej w dzień Trójcy Przenajświętszej odbywały się słynne odpusty, gdzie wierni z Lublina i dalszych okolic, zgromadzeni dzień wcześniej w innych kościołach lubelskich, udawali się procesjami na całodzienne nabożeństwo. Wówczas kilkunastotysięczne tłumy zajmowały całą górę zamkową, podnóże i przyległe ulice. W latach 1824–1826 kościół został połączony z korpusem wzniesionego więzienia kryminalnego. Odtąd pełnił funkcję kaplicy więziennej. Zmianie uległo też wnętrze, które przybrało charakter ascetyczny. Malowidła pokryto tynkiem. Usunięto ambonę i większość ławek oraz cztery cenne gotyckie obrazy na desce. Zostawiono trzy późniejsze ołtarze, parę ławek, konfesjonał i stary, jagielloński chór drewniany z resztkami rzeźb, śladami malowań i złoceń oraz dębowe drzwi wejściowe z rzeźbionymi tarczami przedstawiającymi orła i krzyż podwójny. W dawnym pięknym wnętrzu zalegała „Cisza prawdziwie więzienna, przerywana tylko w niedziele i święta odczytywaniem Mszy Ś., głoszeniem słowa Bożego przez kapłana, oraz szeptem modlitwy teraźniejszych zamku mieszkańców”. Z chwilą likwidacji w 1954 roku więzienia i utworzenia w jego gmachu w 1957 roku muzeum kaplica stała się integralną częścią nowej instytucji.

Renata Bartnik