Postać przodka

Sztuka Dogonów tworzona jest przede wszystkim dla celów religijnych. Według ich mitologii, twórcą wszechświata jest bóg Amma, jednak mieszkańcy Masywu Bandiagara poświęcają mu niewiele uwagi, koncentrując się na różnych przodkach, którzy są pośrednikami między żywymi, a ostatecznymi siłami wszechświata. To z nimi związana jest większość dogońskich rytuałów. Wśród antenatów można wyróżnić kilka kategorii. Jedną z nich stanowią pierwsi przodkowie stworzeni przez Ammę – cztery pary doskonałych bliźniąt, od których wywodzi się cała ludzkość. Kolejną grupą, najliczniejszą, są zmarli członkowie wszystkich rodów nazywani wagem, co tłumaczy się dosłownie jako „ci, którzy są daleko”. Ostatnią kategorią są różni binu, czyli nieśmiertelni przodkowie, którzy żyli w czasach przed pojawieniem się śmierci wśród rodzaju ludzkiego. Ich nazwa jest skrótem od binu yay, co tłumaczy się jako „odeszli i wrócili” i oznacza przodków, którzy udali się do świata zmarłych, ale powrócili, aby pomagać swoim potomkom. Binu często dają się poznać swoim żyjącym krewnym pod postacią zwierzęcia, które jest opiekunem rodu, pewnego rodzaju totemem. Kapłanem kultu poświęconego tym przodkom jest Binukedine. Oznaką jego funkcji jest duge – mały kamień, szklany paciorek lub żelazna obrączka zawieszone na szyi. Duge jest symbolem sojuszu pomiędzy przodkami binu a żyjącymi krewnymi, dzięki niemu kapłan może komunikować się z antenatami. Niektórzy przodkowie z grupy tych, co „odeszli i wrócili” sprzymierzeni są z całym rodem, a innych wiąże szczególna więź tylko z jedną osobą. Binu jest źródłem mocy i ochrony dla swoich potomków, którzy proszą go o dobrobyt, płodność, deszcz i obfite plony podczas święta bulo, czyli ceremonii siewów oraz w czasie rytuałów odprawianych z okazji żniw.

Ewa Prądzyńska