Talerz

W XVIII wieku pracownie garncarskie funkcjonowały w ponad trzydziestu miejscowościach obecnego województwa zachodniopomorskiego, a w XIX stuleciu ich liczba jeszcze wzrosła. Wśród nabywców wyrobów glinianych szczególnie cenione były naczynia szkliwione szkliwem ołowiowo-cynowym. Moda na białą ceramikę przywędrowała na Pomorze Zachodnie wraz z osadnikami z terenów Fryzji, Flandrii i Holandii, w okresie osiemnastowiecznej kolonizacji fryderycjańskiej. Kolonistów, częściowo zwolnionych z podatków, którzy zajmowali się melioracją rzek i jezior, stać było na drogie białe naczynia. Miejscowi garncarze dostosowując się do oczekiwań klientów i jednocześnie łącząc je z lokalną tradycją wytworzyli własny typ naczyń, który z czasem, już w XIX wieku zyskał miano szczecińskiego wyrobu – Stettiner Ware. Wśród nich dużą grupę stanowiły naczynia płaskie – talerze i misy, które szkliwione były tylko na powierzchni licowej. Większość talerzy miała krawędź wylewu prostą, choć jak widzimy w omawianym przypadku mogła być również regularnie falista. Zdobienie naczynia jest skromne: pomiędzy dwoma paskami widnieje skośna, gęsta kratka i siedem stylizowanych liści palmowych (?), na końcach których namalowano kropeczki. Użyte kolory to fiolet i zieleń. Prawdopodobnie talerz został wykonany na zamówienie osoby, która należała do bardziej elitarnej grupy społecznej lub do niej aspirowała, chociażby chęcią posiadania eleganckiej zastawy stołowej.

Wiek XVIII i 1. połowa XIX, to okres w którym naczynia o szkliwie ołowiowo-cynowym kupowane były przez zamożną część społeczeństwa: ziemiaństwo, bogate mieszczaństwo, a nawet zamożne chłopstwo. W połowie wieku XIX grupy te zaczęły używać porcelany, a naczynia fajansowe o białym szkliwie stały się popularne wśród mieszkańców wsi i biedniejszych mieszczan. Wtedy też ich kolorystyka zawęziła się tylko do odcieni niebieskiego otrzymywanego z tlenku kobaltu (CoO) i zieleni uzyskiwanej z tlenku miedzi (CuO).

Iwona Karwowska