Denar Władysława Łokietka

Odbudowa państwa polskiego po okresie rozbicia dzielnicowego wymagała licznych reform. Jedną z nich było ujednolicenie systemu pieniężnego ziem zjednoczonych pod panowaniem Władysława Łokietka. Władca ten już niedługo po objęciu władzy rozpoczął wybijanie własnych monet. System monetarny oparł na denarach. Do transakcji wymagających większych sum używano groszy praskich, które na długi czas zadomowiły się na ziemiach polskich. Produkcja mennicza objęła głównie denary, wybijane w różnych odmianach. Pomimo stosunkowo niewielkiej liczby zachowanych egzemplarzy, da się wyróżnić wśród nich wiele odmian: z koroną i herbem Kujaw, ze św. Stanisławem, z hełmem, z portretem władcy na wprost lub z profilu, z koroną i Orłem, z tarczą oraz typy pośrednie.

Zmiany w ikonografii monet w pewnym stopniu odzwierciedlały etapy umacniania się władzy Władysława Łokietka. Przypuszcza się bowiem, że najwcześniejszy typ denarów stanowiły monety przedstawiające z jednej strony koronę, z drugiej zaś herb Piastów kujawskich. Władysław Łokietek w tym czasie poza rodzimymi Kujawami posiadał de facto jedynie Małopolskę. Spory z biskupem krakowskim Janem Muskatą oraz mieszczanami, a także zabiegi o przyłączenie Wielkopolski zwieńczone w 1314 roku, wymagały przyjęcia symboliki ponaddzielnicowej. W tej sytuacji rodzimy herb księcia zastąpiły symbole łączące się z ideą jednoczącego się państwa. Być może z tym okresem należy wiązać  denary przedstawiające św. Stanisława, którego poćwiartowane ciało miało – zgodnie z legendą – zrosnąć się w cudowny sposób, tak jak „zrastały się” części podzielonego państwa. Przyjęcie korony królewskiej w 1320 roku dodatkowo umacniało ideę odrodzonego królestwa oraz podnosiło prestiż władcy.

Wszystkie typy denarów były wybijane w Krakowie i obiegały głównie na terenie Małopolski. Produkcja monet zapewne nie odbywała się stale i była przerywana okresami bezczynności, co dodatkowo utrudnia chronologizację poszczególnych odmian.

Prezentowana moneta została odnaleziona na terenie lubelskiego Starego Miasta, w okolicach kościoła oo. Dominikanów. Należy do typu zawierającego wyobrażenia korony i Orła, przy czym jest egzemplarzem szczególnym. Jako jedyna w tym typie posiada napis otokowy, zaczynający się na stronie z koroną (WLADISLA[I D]IG), a kończący się na stronie z Orłem (REGIS POL).

Leszek Poniewozik