Projekt niezrealizowanej polichromii do kościoła akademickiego KUL. Widok prezbiterium

Ważną częścią twórczości Jerzego Nowosielskiego są polichromie w świątyniach prawosławnych, grecko- i rzymskokatolickich, będące wyrazem współistnienia i przenikania się kultury wschodu i zachodu, malarstwa ikonowego i sztuki abstrakcji. Na początku lat 60. XX wieku artysta otrzymał propozycję wykonania polichromii w kościele akademickim Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Podobnie jak w przypadku innych projektów malarstwa monumentalnego Nowosielski traktował je jako rodzaj kazania ekumenicznego, którego celem było pokazanie jedności kultu. Jak wynika z listu artysty do Andrzeja Grzegorczyka, dla Lublina stworzył „projekt zupełnie zresztą bezkompromisowy” o klarownym ikonograficznie przekazie, na realizacji którego szczególnie mu zależało. Niestety, wizję Nowosielskiego odrzucono, a zamysł artysty obrazuje jedynie zespół zachowanych szkiców projektowych, których dziewięć zakupiło do zbiorów Muzeum Narodowe w Lublinie dzięki dotacji ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Nowosielski opracował w nich nie tylko całościową koncepcję dekoracji malarskiej, ale i wyposażenie świątyni, obejmujące formę ołtarza głównego. Projekt polichromii, zgodny z tradycyjnym programem kościołów bizantyńskich, zakładał strefową kompozycję ujętych w ramy scen ściśle wypełniających wnętrze. Podobnie jak w przypadku projektów dekoracji malarskiej innych świątyń Nowosielski przygotował dla kościoła św. Krzyża kilka wersji polichromii, różniących się zarówno programem ikonograficznym, jak i kolorystyką.

Szkic projektowy dekoracji ścian prezbiterium obejmuje panoramicznie ujęte, wydzielone ramami sceny przedstawiające Ukrzyżowanie, Ostatnią Wieczerzę, Deesis oraz Przemienienie na Górze Tabor. Centralną kompozycją jest scena Deesis – modlitewnej prośby zanoszonej do Boga za pośrednictwem Matki Boskiej i Jana Chrzciciela. Usytuowany na osi prezbiterium Chrystus został wyobrażony jako Pantokrator (Wszechwładca) w typie Salvator Mundi (Zbawiciel Świata) z królewskim jabłkiem lub globem w dłoni. Po lewej towarzyszy mu Matka Boska. W lubelskim projekcie Nowosielski odszedł od tradycyjnego schematu kompozycyjnego, zastępując postać św. Jana rozbudowanym przedstawieniem Chrztu Chrystusa w Jordanie.

Anna Hałata