Sanszo Pansa i Don-Kiszot

Zygmunt Waliszewski (1897–1936) rozpoczął edukację artystyczną w Tyflisie (Tbilisi). Kontynuował ją w krakowskiej ASP w pracowniach Wojciecha Weissa i Józefa Pankiewicza. W 1924 roku wraz z innymi członkami Komitetu Paryskiego przekonanymi o nadrzędnej roli „czystego malarstwa” wyjechał do Paryża, by kształcić się dalej. W przeciwieństwie do pozostałych kapistów, dla których istotą malarstwa było widzenie rzeczywistości poprzez kolor, określane jako gry barwne, Waliszewski traktował temat obrazu nie tylko jako pretekst rozstrzygnięć formalnych i nie odchodził od literackiej narracyjności w malarstwie. Jednym z motywów, po które artysta chętnie sięgał, była przerysowana, groteskowa postać Don Kichota przywoływanego w różnych ujęciach kompozycyjnych z właściwą Waliszewskiemu ironią i humorem. Ogromna popularność utworu Cervantesa, będącego parodią toposu idealnego rycerza i średniowiecznego eposu rycerskiego, sprawiła, że jego bohater na przestrzeni wieków uległ wielu transformacjom i przestał przynależeć wyłącznie do sfery literatury. Zainteresowanie motywem wędrówki Don Kichota i Sancho Pansy znalazło odzwierciedlenie również w sztukach plastycznych – po historię i motyw błędnego rycerza sięgało wielu malarzy, grafików i rzeźbiarzy, między innymi: Honoré Daumier, Gustave Doré, Pablo Picasso czy Salvador Dali. Waliszewski nawiązuje z nimi twórczy dialog, żongluje konwencją, wykorzystując własną, niczym nieograniczoną wyobraźnię. W lubelskim szkicu artysta prezentuje wizerunki cervantesowskich bohaterów ukształtowane wcześniej przez europejską ikonografię, w której funkcjonuje smukły rycerz na wychudłym koniu, pękaty giermek czy wiatraki w tle. Waliszewski zaznacza jednak we właściwy sobie sposób wyraźnie groteskowy i humorystyczny nastrój sceny, wynikający przede wszystkim ze skonstruowanych na zasadzie przeciwieństw sylwetek jeźdźców. Podobnie jak Don Kichot Picassa postaci stworzone przez polskiego artystę charakteryzuje syntetyczna forma oraz ekspresyjny, żywiołowy rysunek.

Anna Hałata