Fotografia portretowa kobiety, być może Eleonory z d. Kempińskiej Mamelok

Fotografia prawdopodobnie matki Józefa Mameloka. Siedzi w czarnej, zapewne atłasowej, obszernej sukni z białym kołnierzem; ma upięte włosy. Patrzy na wprost. Tło za kobietą nie jest typowo gabinetowe, raczej naturalne – salon?

Domniemanie opisującej zdjęcie Haliny z Baruchów, że na fotografii przedstawiona jest matka jej męża, Józefa Mameloka (nazywanego w rodzinie Dziadusiem), wydaje się uzasadnione, jako że kobieta w momencie wykonywania fotografii jest co prawda dużo starsza niż w momencie wykonywania innego zdjęcia (na którym jest ukazana wspólnie z mężem Bolesławem Mamelokiem, MPOLIN-A25.1.44), niemniej twarze na obu wizerunkach są podobne.

Należy jednak odnotować poważne zastrzeżenie związane z datowaniem i autorstwem zdjęcia. Eleonora Mamelok zmarła w 1897 roku, natomiast fotografia jest naklejona na oryginalny karton firmowy z tłoczonym złotem logotypem fotografa na awersie i z nadrukiem na rewersie – a atelier to funkcjonowało dopiero od przełomu pierwszej i drugiej dekady XX w. (zresztą ze względu na adres atelier wskazany w nadruku firmowym na odwrocie – ul. Wrocławska – można by zawęzić datowanie powstania zdjęcia do lat 1914–1918, bo prawdopodobnie to w tym właśnie czasie atelier funkcjonowało pod tym numerem, 49, nie 17; na temat atelier zob. wpis dotyczący zdjęcia z kolekcji Muzeum Literatury, dostęp 22.07.2021; por. opis działalności właściciela atelier i filii, Wincentego Franciszka Borettiego, dostęp 22.07.2021). Można by wysnuć hipotezę, że rodzina dysponowała szklanym negatywem jej podobizny z ostatnich lat życia i około dwudziestu lat po jej śmierci wykonała odbitkę (także po śmierci Bolesława Mameloka w 1910). Czy mogli jednak dysponować takim negatywem? Nie jest to niemożliwe, zwłaszcza że fotografia nie została chyba wykonana w atelier. Tło wydaje się naturalne – jakby było to wnętrze domu, i być może był to dom fotografowanej. Ponieważ zaś zdjęcie jest i pozowane (układ ciała, staranne ubranie), i wyjątkowo starannie wykonane (zwraca uwagę oświetlenie, jak również wyrazistość różnych detali postaci), można domniemywać, że wykonał je profesjonalny fotograf, który został specjalnie zamówiony i przyjechał do domu zamawiających. Wyjątkowo kosztowna usługa pod koniec XIX w. mogłaby wiązać się z przekazaniem negatywu, którego rodzina użyłaby po latach do sporządzenia odbitki.

Chyba że zdjęcie zostało wykonane w samym Kaliszu, przez Wincentego Franciszka Borettiego, działającego w mieście od 1891 r., a wywołane z zachowanej kliszy przez pracowników filii atelier (z nowymi winietami na tekturce; zresztą byłoby to w czasie, gdy Boretti nie działał już w Kaliszu)? Czyli Eleonora Mamelok mieszkałaby w takim razie w Kaliszu, zanim żyła (i zmarła) w Częstochowie? A może (o ile to rzeczywiście jej podobizna) odwiedziła kogoś z powinowatych kaliskich i wykonano wówczas zdjęcie?  

Przemysław Kaniecki