Nóż typu Pfatten

Jest to długi, smukły nóż z efektownie wygiętym ostrzem, zaopatrzony w wąską sztabę do rękojeści, w której zachował się jeden niewielki nit. Przy pomocy takich niewielkich brązowych „kołeczków” do uchwytu przytwierdzona była okładzina, wykonana najpewniej z poroża lub drewna. Nóż pochodzi z grobu kurhanowego odkrytego na początku grudnia 1935 roku w trakcie prac ziemnych w ogrodzie pana Bose. Z powodu silnych mrozów badania wykopaliskowe pod kierunkiem szczecińskiego archeologa Hansa Jürgena Eggersa podjęto dopiero wiosną 1936 roku. W ich wyniku odsłonięte zostały pozostałości prostokątnego bruku kamiennego o wymiarach 3 × 4 m, na którym znajdowały się przepalone szczątki kości ludzkich i dary grobowe – łącznie 62 przedmioty, w tym cztery naczynia gliniane oraz różne wyroby z brązu (m.in. kolia z paciorków, naszyjniki obręczowe, bransolety, szpile, zapinka, noże, szczypczyki, brzytwa, guziki, kółka). Całość przykrywała warstwa kamieni tworząca nasyp. Cały zespół trafił do zbiorów Muzeum Krajowego w Szczecinie (Pommersches Landesmuseum in Stettin), gdzie pozostał do momentu ewakuacji w głąb Niemiec pod koniec drugiej wojny światowej. Obecnie, od 2009 roku, wszystkie zabytki znajdują się w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Kurhan z Bań, datowany na 2. połowę IV okresu epoki brązu (lata ok. 1000–900 BC), jest jedynym tego typu znaleziskiem archeologicznym z młodszej epoki brązu na Pomorzu. Z uwagi na bogactwo wyposażenia zyskał w literaturze naukowej miano grobu książęcego. Liczba i jakość darów wskazują, że pochowano w nim osobę o wysokiej randze społecznej. Zabytki brązowe wytworzone zostały w miejscowych pomorskich warsztatach metalurgicznych, ale wzorzec prezentowanego noża wywodzi się z odległej strefy zachodnioalpejskiej.

Dorota Kozłowska