Jan III Sobieski - zwycięstwo nad Tatarami

Jan III Sobieski (1674–1696) pod koniec swojego panowania wiedział, że nie przeprowadzi już reformy Rzeczypospolitej ani nie zdoła przywrócić jej znaczenia. Zawiodły plany podporządkowania Prus Książęcych, chwała spod Wiednia nie przyniosła odzyskania ziem zagarniętych przez Turcję, a pokój z Rosją, oprócz utraty rozległych obszarów, czynił z tego państwa rzecznika interesów prawosławia w Rzeczypospolitej. Skłócone i usłużne obcym dworom elity powadziły kraj ku wojnie domowej.

W tej sytuacji starano się wykorzystać nawet niewielkie osiągnięcia, by dodać blasku gasnącemu monarszemu majestatowi. Okazji takiej dostarczył sukces dynastyczno-polityczny w postaci ślubu królewskiej córki z elektorem bawarskim oraz zwycięska potyczka z Tatarami na Podolu w 1694 roku. Dla upamiętnienia tych wydarzeń zlecono wykonanie medalu norymberskiemu medalierowi Georgowi Hautschowi (1664–1736).

Na awersie jest przedstawiony Jan III Sobieski w stroju rzymskiego legionisty, dekorowany wieńcem laurowym przez boginię zwycięstwa Wiktorię oraz obdarowywany przez boga miłości Kupidyna bawarską tarczą herbową i wieńcem z mirtu – symbolu małżeńskiego szczęścia i płodności. Wymowę ikonografii dopełniają napisy – u dołu: DUPLEX POLONIAE / HILARITAS / 1694 (Podwójna Polski radość 1694) oraz w łuku przy obrzeżu: SUCCEDIT LAUREA MYRTO (Po mirtowym następuje laurowy). Ich treść wskazuje nie tylko na doniosłość tych wydarzeń, ale też podkreśla związek polityki dynastycznej z wojennym tryumfem. Na odwrocie widzimy scenę walki polskich oddziałów z Tatarami osłaniającymi tabory tureckie złożone z wozów i wielbłądów z jukami, które dostarczały prowiant i amunicję do oblężonej przez wojska Rzeczypospolitej twierdzy w Kamieńcu Podolskim. W tle rozpościera się krajobraz z widokiem umocnionego zamku i przepływającej rzeki. Napisy PRAELVDIA MAIORIS VICTORIAE (Początek większego zwycięstwa) oraz FVSIS HOSTIBUS COMEATV INTERCEPTO (Nieprzyjaciel rozproszony, posiłki zabrane) są wyrazem nadziei na odzyskanie Kamieńca.

Najprawdopodobniej scena przedstawia potyczkę pod Uścieszkiem stoczoną 6 października 1694 roku. W tle są prawdopodobnie Okopy Świętej Trójcy – bastion wzniesiony nad Dniestrem w 1692 roku przez hetmana Stanisława Jabłonowskiego, służący do blokowania Turkom dostępu do Kamieńca Podolskiego.

Tomasz Markiewicz