Talerz z popiersiem Stefana Batorego

W latach 80. XIX wieku w Nieborowie, w dobrach księcia Michała Piotra Radziwiłła, powstała wytwórnia majoliki. Z inicjatywy właściciela dóbr sprowadzono tam Stanisława Thiele, który był odpowiedzialny za organizację i produkcję ceramiki. Projektował również naczynia, tworząc zarówno formę, jak i dekorację, czerpał wzory z dobrze sobie znanych przykładów z francuskich fabryk majoliki. Żywa kolorystyka, plama barwy często obwiedziona konturem, ekspresyjna malatura i charakterystyczny dobór motywów składają się na oryginalny i łatwy do rozpoznania styl majoliki nieborowskiej.

Taka produkcja była zjawiskiem nowym i docenianym w środowisku polskim. W czasach zaborów postulowano jednak wprowadzenie motywów o charakterze patriotycznym, których treść odnosiłaby się do krzepiących wydarzeń z przeszłości Polski, przywracających nadzieję na lepszą przyszłość. Ta niekiedy bardzo ostra krytyka prasowa wpłynęła na produkcję nieborowską. Przedstawiano nowego typu kompozycje, rodzime pejzaże, epizody z dziejów Polski, a także serię naczyń z przedstawieniami królów.

Średniowieczni władcy byli przedstawiani na podstawie wyimaginowanych XIX-wiecznych portretów znanych z ilustracji prasowych. Natomiast późniejsze wizerunki mogły być komponowane z wykorzystaniem realistycznych przedstawień z epoki, zachowanych i popularyzowanych w grafikach.

Dzięki wybitnym malarzom działającym dla władców powstawały portrety reprezentacyjne. Pod koniec XVI wieku wielkie zasługi w tej dziedzinie położył malarz nadworny króla Stefana Batorego Marcin Kober. Portret przez niego namalowany ukazuje władcę pełnego majestatu, o żywym spojrzeniu i charakterystycznym stroju. Późniejsze wyobrażenia króla Stefana Batorego odwołują się do XVI-wiecznego sugestywnego pierwowzoru. Powszechnie znany był w środowisku artystycznym Poczet królów i książąt polskich z rysunkami Jana Matejki. Być może to wydawnictwo zainspirował nieborowskich projektantów ceramiki.

Magdalena Norkowska