50 000 marek polskich

Postępująca od 1919 roku inflacja marki polskiej (mkp) poczęła przybierać na sile, w 1921 roku prowadząc do głębokiej jej dewaluacji. Źródłem tego zjawiska był powojenny kryzys gospodarczy państw europejskich biorących udział w konflikcie, a zwłaszcza przegranych Niemiec, z których walutą powiązana była mkp. Konieczność spłacania przez Niemcy reparacji wojennych, ujemny bilans handlowy oraz rosnący deficyt budżetowy, kompensowany dodrukiem banknotów bez realnego pokrycia w złocie – to najważniejsze z przyczyn deprecjacji marki niemieckiej. Kondycję gospodarczą odrodzonej Polski na starcie wyznaczyła dewastacja kraju, będąca skutkiem działań wojennych i wyeksploatowania naszych ziem przez zaborców. Palącym wyzwaniem była integracja terytoriów funkcjonujących dotąd w prawnych, gospodarczych i społecznych strukturach obcych państw oraz budowa centralnego aparatu skarbowego i podatkowego odrodzonego państwa.

Rosnące wydatki przy niedostatecznych wpływach z podatków i niekorzystny bilans handlowy pogłębiały deficyt budżetowy. Chcąc go zrównoważyć, zwiększano emisję pieniądza, co z kolei pogłębiało jego deprecjację i powodowało konieczność wprowadzania do obiegu coraz wyższych nominałów inflacyjnych. Tendencja ta zaznaczyła się mocno w 1922 roku od wprowadzenia 10 000 mkp, a następnie 50 000 mkp w dniu 25 stycznia 1923 roku.

Dewaluację mkp obrazuje relacja do dolara. Pod koniec września 1922 roku należało za niego zapłacić niemal 8870 mkp, w końcu 1922 roku 17 800 mkp, a trzy miesiące później już 42 300 mkp. Wówczas 50 000 mkp przewyższało nieznacznie wartością walutę Stanów Zjednoczonych. Lawinowo rosły ceny. Tylko w ciągu roku przed wprowadzeniem do obiegu omawianego banknotu wieczorny numer „Kuriera Warszawskiego” podrożał z 20 do 200 mkp. Wówczas na łamach tej prasy oferowano do sprzedaży „zupełnie nowy fortepian znanej petersburskiej fabryki, króciutki, koncertowy, 7 1/2 oktawy, wyjątkowo wspaniałej konstrukcji, z pięknym tonem” za okazyjną cenę 6 500 000 mkp, a także proponowano 200 000 nagrody za znalezienie zagubionego dużego psa rasy syberyjskiej oraz 50 000 mkp za oddanie znalezionego kolczyka kościanego, „cennego jako pamiątka”.

Zapoczątkowaną nominałem 10 000 mkp inflacyjną serię banknotów zaprojektowali artyści Państwowych Zakładów Graficznych w Warszawie.

Tomasz Markiewicz