Święta Rodzina

Rozwój drzeworytnictwa ludowego przypadł na 2. połowę XVIII i początek XIX wieku. Na wieś i do małych miast trafiały głównie obrazki dewocyjne, rozpowszechniane przez zakonników różnych zgromadzeń. Twórcy drzeworytów wywodzili się z rzemiosła cechowego, a warsztaty lokowali w licznych miejscach pątniczych. Podobizny cudownych wizerunków o tematyce chrystologicznej i maryjnej czy wyobrażenia świętych patronów nabywali pielgrzymi, wierząc, iż wraz z nimi przynoszą opiekę boską do swoich rodzin i gospodarstw. Popularnością cieszyły się także lokalne miejsca pielgrzymkowe, między innymi Kodeń na Podlasiu czy Radecznica koło Zamościa. Tematyka świecka czy obyczajowa, była podejmowana rzadko.

Ludowe drzeworyty cechowała płaszczyznowość, mocna linia konturu, często wzbogacona kreskami modelującego szrafowania, pełniącego przede wszystkim rolę dekoracyjną. Głównych postaci prawie nigdy nie umieszczano na pustym tle. Częstym motywem wypełniającym były podwinięte draperie czy obłoki z umieszczonymi na nich aniołkami; w tym przypadku z półkola obłoków wychyla się półpostać Boga Ojca z rozłożonymi ramionami i głową otoczoną trójkątną aureolą, a poniżej wzlatuje gołębica symbolizująca Ducha Świętego. Ornament stosowany w szatach oraz jako wypełnienie tła miał wzór roślinny, pozbawiony cech naturalistycznych (lilie, róże, gwiaździste kwiaty). Twarze postaci, zazwyczaj typizowane, bez cech indywidualnych, czasem odzwierciedlały ból i cierpienie (postać Chrystusa). Kompozycję mogły dopełniać inskrypcje. Przeważnie było to imię świętego, czasem odniesienie do miejsca przechowywania cudownego wizerunku, data wykonania i, najrzadziej, dane rzemieślnika (tu: OJAKSLICNAKOMPANIYAJEZUSJUZEFYMARIYA: RP1823,AH). W wielu przypadkach pojawiały się błędy literowe lub niezrozumiałe skróty. Wynikało to z mechanicznego odwzorowywania napisów przez twórców analfabetów. Niewielu pozostawiło ślad w postaci swoich inicjałów, a znane są tylko nieliczne nazwiska.

Odbitka drzeworytu z 1823 roku pochodzi ze zbiorów Janusza Świeżego. Stanowi komplet z odbitką Oko Opatrzności, z tego samego klocka. Wykonał je w 1923 roku, w ilości 25 egzemplarzy, Wiktor Ziółkowski w Drukarni Stanisława Dżała „Pośpieszna” w Lublinie. Deska zaginęła w majątku na Wołyniu w czasie II wojny światowej.