Przęślica "krężołkowa"

Przęślica z Zemborzyc pochodzi z początku XX wieku, była wykorzystywana do przędzenia nici. Na kądzieli umocowywano przędzę lnianą lub konopną, z której lewą ręką wyciągano cienkie włókno, skręcano je w palcach i od czasu do czasu nawilżano śliną lub wodą, a następnie nawijano prawą ręką na wrzeciono. Nici powstałe w ten sposób były przeznaczone do tkania płócien na krosnach. Przęślica składała się z trzech zasadniczych części: przysiadki, pióra i krężel. Przysiadka to część dolna, którą się przysiadało podczas pracy (długość 74,5 cm). Był to rodzaj wąskiej deski w jednym końcu zakończonej kanciasto, w drugim pogrubionej, mającej otwór na pióro, czyli pionowy trzonek (wysokość 55 cm), na który nakładało się od góry ruchomy krężel. Najczęściej snycerze wyrabiali przęślice z drzew liściastych. Ceniony był między innymi jawor, ze względu na twardość i jasnożółtą barwę, buk i grab z powodu wytrzymałości i gładkiej obróbki. Najlepsze do ich produkcji było drzewo klonu – mocne, błyszczące i niewymagające malowania. Stosując drewno z trześni i gruszy, zyskiwano piękny żółty kolor. Prezentowana przęślica ma bardzo prostą formę i nie posiada zdobień. Najbardziej zdobne przęślice były wykonywane na terenie powiatów janowskiego, biłgorajskiego i zamojskiego. Według przyjętego tam zwyczaju pięknie zdobione przęślice ofiarowywał narzeczony przyszłej żonie. W dolnej części, na przysiadce, wyryte były jej inicjały i data wykonania. Przęślicę otrzymywała też córka od rodziców w posagu.

Ten typ przęślicy jest nazywany krężołkową, był stosowany na terenie całego kraju. Na przełomie XIX i XX wieku wyparł wcześniejszy typ, tak zwane przęślice łopatkowe, które najdłużej zachowały się w północno-wschodniej części Lubelszczyzny, a ostatecznie zostały zastąpione kołowrotkami, które okazały się bardziej wydajne. Ostatecznie korzystania z przęślic zaprzestano w latach powojennych.