Józef Kotarbiński jako Shylock. Teka Melpomeny

Grafika pochodzi z Teki Melpomeny wydanej w 1904 roku w Krakowie pod kierunkiem S. Szreniawy-Rzeckiego. Teka zawiera blisko 40 karykatur litograficznych ukazujących w ujęciu satyrycznym aktorów scen krakowskich. Opracowali je młodopolscy artyści: W. Bystrzyński, K. Frycz, S. Kuczborski, A. Procajłowicz, S. Szreniawa-Rzecki, K. Sichulski, W. Wojtkiewicz – bywalcy słynnej Jamy Michalika. Odbito je bezpłatnie dzięki zaprzyjaźnionemu z nimi Zenonowi Pruszyńskiemu prowadzącemu słynny krakowski zakład litograficzny, a środki pozyskane ze sprzedaży teki miały zasilić fundusz emerytalny teatru.

Józef Kotarbiński (1849–1928) pracę aktora, reżysera, kierownika literackiego i dyrektora teatru łączył z działalnością pedagogiczną, publicystyczną i krytyką literacką. W latach 1899–1905 jako dyrektor Teatru Miejskiego w Krakowie wprowadził na scenę wielki repertuar romantyczny i dramaty Stanisława Wyspiańskiego. Premiera Wesela, wystawionego przez Kotarbińskiego w 1901 roku, stała się jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach teatru polskiego. Jak pisał we wspomnieniach Antoni Sygietyński, Kotarbiński „nade wszystko zaś był ciągle gorejącym czcicielem Szekspira”. W Szekspirowskim dramacie Kupiec wenecki wcielił się w rolę żydowskiego lichwiarza Shylocka, w której sportretował go Stanisław Kuczborski (1881–1911). Karykatura jest jedną z trzech litografii Kuczborskiego włączonych do Teki Melpomeny. Wykształcony w krakowskiej ASP przedwcześnie zmarły Kuczborski należał do środowiska związanego z Jamą Michalika i kabaretem Zielony Balonik, którego był współtwórcą i aktorem. Należał do rodziny o koneksjach artystycznych; jego matka była siostrą Maksymiliana i Aleksandra Gierymskich.

Anna Hałata