Szczotka gręplarska

Wełna pozyskiwana z sierści zwierząt, często owiec, dzięki swoim właściwościom termoizolacyjnym i higroskopijnym, jest dobrym materiałem włókienniczym, używanym przez ludzi już od wieków. Żeby mogła być wykorzystana jako surowiec tekstylny, musi być poddana odpowiedniej obróbce. Po strzyżeniu, które tradycyjne odbywało się z użyciem specjalnych, sprężynujących nożyc kabłąkowych wełnę bardzo często prano. Niekiedy jednak z tego rezygnowano lub myto owcę jeszcze przed strzyżeniem. Wypraną wełnę suszono, a następnie rozczesywano. Tę ostatnią czynność wykonywano po prostu palcami – stąd dawna nazwa runo oznaczająca rzecz rwaną, z użyciem specjalnych grzebieni lub, z czasem, za pomocą szczotek gręplarskich – grępli.

Etnograf, Kazimierz Moszyński, opisuje szczotki gręplarskie jako „rodzaj parzystego zgrzebła z nabitymi w skórę licznymi żelaznymi haczykami”. Gręple miały prostokątny kształt i były wyposażone w proste uchwyty. Podczas pracy na jedną ze szczotek nakładano wełnę, a drugą ją rozczesywano. Dzięki temu, że były one większe i gęstsze od grzebieni, praca na nich była wydajniejsza. Rozczesaną wełnę przędło się, następnie zaś farbowano z użyciem barwników naturalnych, a od pierwszej połowy XIX w. także fabrycznych.

Prezentowana szczotka gręplarska ma typowy, prostokątny kształt. Pochodzi z terenu Pomorza Zachodniego, z drugiej połowy XIX w. Do zbiorów muzealnych trafiła, jako dar od osoby prywatnej w latach 70. XX wieku.

Agnieszka Słowińska