Postać przodka

Dogonowie to lud mieszkający w południowo centralnej części Republiki Mali. Na co dzień posługują się kilkunastoma dialektami języka dogo-so (so – język, słowo), który tradycyjnie zaliczany się do grupy języków woltyjskich (gur) należących do podrodziny Niger-Kongo wchodzącej w skład wielkiej rodziny kongokordofańskiej. Najnowsze badania postulują jednak uznanie dialektów dogońskich za osobne języki, tworzące samodzielną rodzinę językową, w obrębie języków woltyjskich, lub odrębną nawet od języków Niger-Kongo. Faktem jest, że dialekty te bardzo się od siebie różnią i Dogonowie z wiosek oddalonych czasami tylko o kilkadziesiąt kilometrów używają do komunikacji języka bamana, który pełni rolę języka wehikularnego w Mali. Oprócz dogo-so Dogonowie mają jeszcze odrębny język obrzędowy, zwany sigi-so. Znają go tylko członkowie tajnego stowarzyszenia Awa. Język sigi-so ma wiele wspólnego z językami z grupy mande (należącymi do tej samej podrodziny co języki grupy woltyjskiej). Recytuje się w nim teksty religijne i poetyckie. Niektórzy badacze uważają, że był używany przez przodków Dogonów w kraju Mande – dawnej ojczyźnie.

Istnieją dwa mity tłumaczące pochodzenie języka obrzędowego, oba jego genezy doszukują się u istot zamieszkujących busz. Pierwszy wskazuje na Andumbulu, mityczne niskorosłe stworzenia, którym Dogonowie zawdzięczają również maski i święto Sigi. Drugi mit wspomina o Gyinu – bóstwie zamieszkującym konary drzew, który zdradził znajomość języka sigi-so dogońskiemu pasterzowi.

Nauczanie sigi-so jest zajęciem starców, uczniami są młodzi kandydaci do stowarzyszenia masek (Awa). Najczęściej odbywa się z okazji świąt Dama i Sigi. Przekazywanie wiedzy ma zawsze miejsce w buszu w pewnym oddaleniu od wsi, tak aby dzieci, kobiety i obcy nie mogli niczego usłyszeć ani zaobserwować.

Ewa Prądzyńska