Bogurodzica Hodigitria

ikona Bogurodzica Hodigitria Trójręka, Rosja, XIX w.
Prezentowana ikona z XIX w. należy do wizerunków Hodigitrii – patrz S.12677MŁ. Wyróżnikiem ikony jest pojawiająca się w obrębie szat Bogurodzicy trzecia dłoń, od której otrzymała nazwę Trójrękiej. Początki jej obrazowania sięgają VIII w. gdy cesarz bizantyjski Leona III wprowadził ikonoklazm polegający na zakazie wykonywania i kultu ikon. Pochodzący z syryjskiego Damaszku święty Jan, ówczesny zarządca islamskiego kalifa, pisarz, teolog i filozof chrześcijański, ogłoszony później ojcem kościoła, napisał w obronie kultu ikon rozprawy, które przesłał cesarzowi. Rozwścieczony Leon III był bezsilny nie mogąc ukarać autora tekstów, gdyż Jan był poddanym kalifa, na dworze którego służył. W akcie zemsty cesarz wymyślił podstęp i przesłał kalifowi fałszywy list, w którym Jan rzekomo miał namawiać cesarza do podboju syryjskiej stolicy. Kalif uwierzył w fałszywy dokument, rozkazał obciąć Janowi prawą dłoń w nadgarstku i wystawić ją na widok publiczny. Po pewnym czasie Święty odzyskał odciętą dłoń, przyłożył ją do ręki i modląc się przed ikoną Bogurodzicy zasnął, a gdy obudził się zobacz, że nadgarstek w cudowny sposób zrósł się z ręką. Jan, wdzięczny Bogurodzicy za cud uzdrowienia, kazał wykonać ze srebra wotum dziękczynne w kształcie dłoni i przymocował je do ikony. Święty zrezygnował z pełnionej dotychczas świeckiej funkcji, wstąpił do klasztoru św. Sawy na Pustyni Judzkiej i zabrał ze sobą obraz Bogurodzicy ze srebrnym wotum. Ikona w XIII w. została podarowana serbskiemu arcybiskupowi Sawie. W czasie zajęcia Serbii przez Turków w XIV w. obraz załadowano na osła, który zaniósł ikonę do Hilendarskiego Monasteru na półwyspie Athos, gdzie znajduje się ona do dziś. W późniejszych kopiach ikony w miejsce srebrnego wotum dłoń zaczęto domalowywać, co opisano pod S. 12878MŁ.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967