Pokój w Oliwie 1660

W dziejach polskiego medalierstwa można wskazać ośrodki, które w różnych okresach stawały się wiodące w tej dziedzinie sztuki. W drugiej połowie XVI wieku stało się nim niewątpliwie Wilno. W następnym stuleciu rolę tę przejął Gdańsk, który w dziedzinie medalierstwa miał już długie tradycje. Dominacja Gdańska w tworzeniu XVII-wiecznych medali wiązała się z działalnością stosunkowo niewielkiej grupy osób. Co więcej, w przypadku trzech z nich, byli to ludzie ściśle ze sobą powiązani. Zacząć wypada od urodzonego w Starsburgu Sebastian Dadlera, który do Gdańska przybył w latach 30. XVII wieku. W mieście nad Wisłą spędził 15 lat i oprócz wielu medali pozostawił po sobie ucznia, był nim także strasburczyk – Jan Höhn. Höhn osiadł w Gdańsku na stałe i związał się z miejscową mennicą. Początkowo poszerzał swą wiedzę pod okiem Dadlera i wraz ze swym mistrzem tworzył pierwsze medale. Po wyjeździe Dadlera Jan Höhn przejął obowiązki głównego rytownika Gdańska. Podobnie jak poprzednik nie tylko tworzył stemple do wybijania monet i medali, ale także wychował następcę. Był nim syn Jana Höhna, który po ojcu przejął nie tylko talent, ale i imię. Obaj Höhnowie – ojciec i syn – w ten sam sposób sygnowali swe prace, w związku z czym często trudno ustalić, któremu z nich należy przypisać konkretne dzieło. Rozpoznanie autora utrudnia także podobieństwo stylistyczne, przy czym występuje ono pomiędzy wszystkimi wspomnianymi artystami. Nie ma się zresztą czemu dziwić, skoro mamy w tym przypadku do czynienia z trzema pokoleniami artystów, których łączyła relacja mistrz–uczeń.

Prezentowany medal jest dziełem ostatniego z omawianych twórców – Jana Höhna młodszego. Dzieło powstało dla uczczenia pokoju oliwskiego, kończącego okres tzw. potopu szwedzkiego. Zawiera liczne odwołania do antyku, charakterystyczne zarówno dla Dadlera, jak i obydwu Höhnów. Jan Kazimierz, którego portret zdobi awers, został przedstawiony w rzymskiej todze i wieńcu laurowym na głowie. Na otoku rewersu znalazł się napis PAX CASIMIRIANA (pokój kazimierzowski), nawiązujący do znanego z czasów Cesarstwa Rzymskiego określenia Pax Romana. Na rewersie znalazły się także drzewka oliwne, które symboliką nawiązywały z jednej strony do faktu zawarcia pokoju, z drugiej zaś do miejsca w którym go podpisano, tj. klasztoru Cystersów w Oliwie, którego wizerunek Jan Höhn również umieścił na medalu.

Leszek Poniewozik