Fotografia Eweliny z d. Cohn Grossmanowej

Fotografia portretowa Eweliny z d. Cohn Grossman. Sporządzony przez Halinę z Baruchów ogólny zapis: „Ciotka Grosmanowa” znaczyłby w tym wypadku, że jest to siostra jej babki, Mirandy z d. Cohn (zatem: babka cioteczna; „Grosmanowa”, bez imienia ani dookreślenia „ciotka”, pojawia się też w opisie galeryjnego zdjęcia kołobrzeskiego MPOLIN-A25.1.77 – na tamtym zdjęciu Grossmanowa jest o około piętnaście lat młodsza). Uszczegółowiający podpis ręką Agnieszki Wróblewskiej wskazuje imię ,,Stefania’’ mylnie, ponieważ Stefania (Grossmanówna, nie Grossmanowa) to imię córki przedstawionej kobiety (skądinąd Stefania również przedstawiona jest na fotografii MPOLIN-A25.1.77).

Ewelina z Cohnów, urodziła się w 1857 r. w Warszawie jako córka Mojżesza Cohna i Hindy z Fajersztajnów. Została poślubiona Janowi Grossmanowi (Grosmanowi; 1851–1924), przemysłowcowi z Częstochowy (m.in. współwłaścicielowi Fabryki Guzików Kokosowych i Drewnianych Jan i Stanisław Grossman – największej fabryki tego typu guzików w Królestwie Polskim), żyli w Częstochowie do 1914 r., przeprowadzili się do Warszawy.

Dom Grossmanów w Częstochowie stanowił jeden z ośrodków życia artystycznego miasta, Grossmanowie należeli do Towarzystwa Szerzenia Wiedzy, a Grossmanowa zasiadała w zarządzie sekcji Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów wspierającej ubogie położnice i w zarządzie sekcji Ochrony dla Dziewcząt (o Towarzystwie zob. hasło w ,,Encyklopedii Częstochowy", dostęp 15.07.2021; informacje na temat Grossmanowej na podstawie haseł Juliusza Sętowskiego ze słownika ,,Żydzi częstochowscy’’, red. J. Sętowski, Częstochowa 2020 (zob. przedruk w ,,Encyklopedii Częstochowy", data dostępu jw.).

Nie wiemy, w której filii atelier założonego przez Jakuba (Jakowa) Tyraspolskiego wykonane zostało zdjęcie; możemy założyć, że w Warszawie, choć miał ich kilka. Od 1894 roku prowadził zakład fotograficzny w Odessie (przy ulicy Moskiewskiej), w 1899 r. złożył podanie jako ,,Nadworny fotograf wyróżniony nagrodą Ich Cesarskich Królewskich Wysokości” do kancelarii gubernatora piotrkowskiego, prosząc o zezwolenie na otwarcie zakładu w Łodzi, w domu Arona Wienera przy ulicy Piotrkowskiej 76, zgodę otrzymał (jej wydanie trwało 3 miesiące; specjalnie dla jego potrzeb przebudowano fasadę i wnętrza niedawno wybudowanej kamienicy, dostosowując trzecie piętro na atelier). W 1908 roku Jakub Tyraspolski sprzedał zakład Feliksowi Buchcarowi (który prowadził firmę pod dawną nazwą do 1939 roku). Tyraspolski przeniósł się do Warszawy. Pierwsze atelier funkcjonowało przy ul. Mazowieckiej 12, w 1905 r. powstał zakład na Marszałkowskiej 130, kolejne oddziały założył przy Marszałkowskiej 87 i Moniuszki 12. Miał też filię w Woroneżu i Rewalu. (Na podstawie: J. Strzałkowski, ,,Leksykon fotografów na dawnych ziemiach polskich, Pomorzu i Śląsku 1839–1918'', Frankfurt am Main 2017).

Przemysław Kaniecki, Ewa Małkowska-Bieniek