Maska do tańca wiatru

Maska mae de vento symbolizuje siły i duchy zamieszkujące las tropikalny. Używano jej do „tańca wiatru” wykonywanego podczas rytuałów inicjacyjnych Indian Tukúna z Brazylii. Maskę zrobiono z wewnętrznej warstwy kory drzew i krzewów, surowca powszechnie zwanego tapą, a przez Indian Tukúna tururý. Wykonywaniem masek zajmują się wyłącznie mężczyźni, którzy zakładają je również podczas tańców. Odpowiednio przygotowaną tapę pokrywają naturalnymi barwnikami i bogato dekorują. Obecnie, obok tradycyjnych motywów przedstawiających siły natury i zwierzęta, pojawiają się na nich rysunki samolotów, statków i samochodów. Maski Tukúna wyróżnia wspólna cecha – nigdy nie mają wycięć na oczy. Borys Malkin, słynny polski etnolog i amerykanista, tak opisuje trudności tancerzy podczas tańca masek Tukúna (...) tancerze potykali się i wzajemnie potrącali, chwiejąc bezładnie groteskowymi głowami to w tę, to w tamtą stronę, coś przy tym wykrzykując. Czasem zderzali się głowami, to znów odskakiwali od siebie. Czasem ktoś padł na błotnistą polepę. Towarzyszyły temu dzikie wrzaski i śmiechy. Maski zakładane podczas inicjacji dziewczynki symbolizują duchy, które mają chronić główną bohaterkę święta. Tańcząc z nimi nabywa umiejętności radzenia sobie z zagrożeniami, jakie niesie dorosłe życie. Inicjacji poddawane są dziewczynki po raz pierwszy doświadczające menstruacji. Adeptkę do wejścia w dorosłość przygotowują starsze Indianki, opowiadając jej mity i historie związane z ludem Tukúna. Po okresie izolacji na cześć dziewczynki organizowane jest wielkie święto, w którym uczestniczy cała wioska. Na twarzy młodej Indianki umieszczane są znaki klanowe, jej ciało pokryte zostaje czarnym barwnikiem. Inicjacja to rytuał przejścia, co w kulturze Tukúna wiąże się z próbą bólu. Młodej adeptce wyrywa się kępki włosów z głowy, wierząc, że ból towarzyszący obrzędowi pomoże jej w przyszłości łatwiej znieść poród. Dziewczynki chętnie poddają się temu zabiegowi, ponieważ w innym przypadku nie zostałyby uznane za „pełnoprawne” kobiety.

Katarzyna Findlik-Gawron