Anna Leszczyńska

Druga połowa XVI i początek XVII wieku to w Polsce czas wzrostu zainteresowania medalierstwem. Początkowo była to dziedzina sztuki wspierana głównie przez dwór królewski. Jednak w miarę upływu czasu poszerzało się grono osób naśladujących władcę. Już wśród najstarszych medali związanych z ziemiami polskimi pojawiały się obiekty tworzone na zlecenie wybitnych osobistości niezwiązanych z rodziną królewską. Były to jednak przypadki pojedyncze. Znaczący wzrost zainteresowania medalierstwem zaznaczył się w początkach XVII wieku. Po części było to pokłosie pojawienia się większej liczby twórców oferujących swe usługi. Już za czasów panowania króla Stefana Batorego medale tworzone były nie tylko przez artystów specjalizujących się w tej dziedzinie, ale i rytowników zatrudnianych w mennicach. Podobieństwo techniki stosowanej zarówno przy tworzeniu stempli menniczych, jak i wykonywaniu medali skłaniało tę grupę twórców do wyzwań. Najczęściej byli to artyści anonimowi, nieoznaczający swych wyrobów, a przez to nierozpoznani. Ważnym ośrodkiem skupiającym takie grono była prężnie działająca mennica królewska w Wilnie. Jednak nie tylko wielkoksiążęce Wilno miało swoich medalierów. W tym czasie działali oni również w Wielkopolsce i na Śląsku. Nie wiadomo, z jakim środowiskiem należy wiązać prezentowany medal. Przedstawia on Annę Leszczyńską, córkę Stanisława Radzimińskiego, wojewody podlaskiego, żonę Rafała Leszczyńskiego, wojewody bełskiego, bardziej znaną jako prababka króla Stanisława Leszczyńskiego. Niewiele wiadomo o okolicznościach powstania tego zabytku. W zasadzie cała wiedza na jego temat płynie z informacji zawartych na samym medalu. Wiadomo, że przestawia wspomnianą kobietę i że został wykonany w 1614 roku, choć prezentowany egzemplarz jest odlewem późniejszym. Jego twórca nie zostawił monogramu, który pomógłby w identyfikacji autora. Należy do grupy medali prywatnych, powstających na zamówienie przedstawicieli znaczniejszych rodów szlacheckich. Nierzadko przedstawiały one kobiety, czego przykładem może być medal z podobizną Anny Lubomirskiej z 1630 roku autorstwa Jana Engelharta czy, niemal współczesny opisywanemu obiektowi, Elżbiety Radziwiłłowej, przedstawionej wraz z mężem Januszem przez Hanusza Trylnera w 1617 roku.

Leszek Poniewozik