Fetysz

Dogonowie zamieszkują Masyw Bandiagara w południowo centralnej części Republiki Mali. Jednym z ważniejszych elementów ich struktury społecznej są endogamiczne rody binu ture, podzielone na egzogamiczne lineaże togu. Jednak podstawową jednostką organizacji społecznej jest duża patrylinearna, poligyniczna i patrylokalna rodzina. Na jej czele stoi ginna bana (dosłownie „właściciel wielkiego domu”) – patriarcha, najstarszy mężczyzna zamieszkujący ginna. To on decyduje o najważniejszych sprawach rodziny i reprezentuje ją na zewnątrz. Podstawą istnienia wielkiej rodziny jest przekonanie jej członków o pochodzeniu od wspólnego przodka. Każda ginna posiada ołtarz rodzinny, poświęcony antenatom wagem, na którym ofiary składa patriarcha. Przodkowie są też upamiętniani w niszach formowanych w fasadach wielkich domów. Przechowuje się tam przedmioty, których używali oraz naczynia do składania ofiar. Ginna bana cieszy się dużym autorytetem, wszyscy członkowie rodziny liczą się z jego opinią i podporządkowują jego woli. Szacunek dla starszych i przestrzeganie zakazów religijnych jest gwarancją jedności rodziny, naruszenie lub złamanie tych zasad może doprowadzić nawet do jej rozpadu. Po śmierci starego ginna bana następuje wybór nowego. Podstawowym kryterium wyboru jest wiek, ale ważne są też inne cechy, jak zdrowy jasny umysł i nienaganna opinia. Kilka rodzin może już tworzyć dzielnicę, które z kolei składają się na wioski, rozrzucone czasem na dużej przestrzeni. Do każdej ginna przynależne są określone pola, system pokrewieństwa odpowiada więc systemowi użytkowania ziemi.

Ewa Prądzyńska