Systemowe Urządzenie Sygnalizacyjne

Prezentowane urządzenie sygnalizacyjne stanowiło element systemu ochrony granic Polskiej Republiki Ludowej. Składa się z dwóch metalowych słupów, w których montowano czujniki na podczerwień. Przerwanie promienia uruchamiało alarm w strażnicach Wojsk Ochrony Pogranicza – formacji wojskowej istniejącej w latach 1945–1990.

Podobnie jak w przypadku innych krajów demokracji ludowej Granice PRL były silnie strzeżone: otoczone wieżami strażniczymi, płotami z drutu kolczastego oraz zasiekami, między którymi biegły pasy zaoranej ziemi, a żołnierze WOP-u mieli też do dyspozycji psy tropiące. Miało to utrudnić przekraczanie granic nielegalnie lub ułatwić służbom kontrolowanie ilości podejmowanych prób, czy chwytanie tych, którzy starali się wydostać z kraju. Niezwykle pomocne okazały się systemowe urządzenia sygnalizacyjne, niewidoczne dla uciekinierów, które montowano stopniowo na różnych odcinkach granicy od 1960 roku.

W czasach PRL legalne wyjazdy za granicę dla przeciętnych obywateli były niemal nieosiągalne. Potrzebny był paszport, o który trzeba było starać się przy każdym wyjeździe i oddawać zaraz po powrocie, by móc odzyskać dowód osobisty zatrzymywany w urzędzie na czas wyjazdu. Wydanie dokumentu często było związane z wyrażeniem zgody na współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa, wywiadem gospodarczym lub wojskowym. Przed rokiem 1990 Polacy często próbowali nielegalnie przekroczyć granicę w pogoni za lepszym życiem. Do końca lat 60. XX wieku zatrzymano około 60 tysięcy osób podczas próby ucieczki z Polski.

Peerelowski system ochrony granic zaczęto demontować wraz z końcem okresu komunistycznego. Systemowe Urządzenie Sygnalizacyjne znajdujące się w zbiorach Centrum Dialogu Przełomy, Oddziale Muzeum Narodowego w Szczecinie pochodzi z odcinka granicy Świnoujście-Ahlbeck, gdzie tego rodzaju aparatura funkcjonowała najdłużej, bo jeszcze do początków XXI wieku.

Agnieszka Kuchcińska-Kurcz