List wojskowego z okresu międzywojennego

Napisany w Bydgoszczy, 11 maja 1935 roku list płka Romana Abrahama – Dowódcy Brygady Kawalerii Bydgoszcz skierowany był do dowódców pułków wchodzących w jej skład. Pośród osób sygnujących otrzymanie korespondencji udało się potwierdzić ppłka Jana Jastrzębskiego – dowódcę 8 Pułku Strzelców Konnych oraz płka Leona Mitkiewicza-Żółłtka – dowódcę II Pułku Szwoleżerów Rokitiańskich w Starogardzie Gdańskim.

Abraham rozpoczyna list, pisany na dzień przed śmiercią Józefa Piłsudskiego (1867–1935) od zaniepokojenia jego stanem zdrowia: 

„Złe są wiadomości o stanie zdrowia Pana Marszałka, także niestety musimy być przygotowani na katastrofę”.

Informacje z kraju faktycznie były niepokojące, gdyż właśnie tego dnia Piłsudski doznał krwotoku żołądkowego, który nazajutrz doprowadził do jego śmierci. W emocjonalnym tonie list wyraża troskę o sytuację w kraju – Abraham przewidywał próby zakłócenia ładu społecznego ze strony przeciwników sanacji po śmierci Marszałka. Gwarantem spokoju i utrzymania status quo miała być wierność armii. W treści korespondencji znajdziemy krótką instrukcję na wypadek prób burzenia istniejącego porządku. Brzmiała jak rozkaz:

„Wszelkim próbom wewnętrznego warcholstwa – niemieckiego lub opętanych nienawiścią krzykaczy politycznych – musimy się jak najenergiczniej przeciwstawić. – Natychmiast bezwzględną siłą stłumić w zarodku [...] tak, żeby na własnej skórze odczuli [...], że nie wolno bezkarnie zakłócać porządku i ładu w Państwie”.

Pułkownik nawoływał też do udzielenia poparcia władzom administracyjnym, jednocześnie nakazując utrzymanie wszelkich podejmowanych przygotowań w ścisłej tajemnicy.

Roman Abraham (1891–1976), oddany Piłsudskiemu aż do śmierci, wielokrotnie odznaczany żołnierz II Rzeczpospolitej, z wykształcenia był doktorem praw i umiejętności politycznych lwowskiego uniwersytetu. Zasłużył się podczas wojny polsko-ukraińskiej (1918–1919) i polsko-bolszewickiej (1919-1921). W dwudziestoleciu międzywojennym pełnił liczne funkcje wojskowe, a od sierpnia 1930 do stycznia 1931 był też posłem na Sejm III kadencji. W 1938 roku mianowano go generałem brygady.

Prezentowany list podarował do zbiorów muzealnych Szczecinianin, którego teść po wojnie dostał go jako opakowanie zakupionej wędzonej ryby, co potwierdza dopisek ołówkiem nad nagłówkiem: „otrzymałem jako opakowanie w Otwocku”. Czy list był częścią archiwum wojskowego, czy pochodził z prywatnych zbiorów Abrahama? Jak znalazł się w Otwocku? Nie wiadomo.

Generał Abraham, zasłużony w kampanii wrześniowej, ciężko ranny, II wojnę światową spędził w niemieckich oflagach. Gdy wrócił do kraju władze PRL nigdy nie dopuściły go do służby wojskowej.

Agnieszka Kuchcińska-Kurcz