Michał Ossowski

Ksiądz jezuita Michał Ossowski (1743–1797) po kasacie Towarzystwa Jezusowego przez papieża Klemensa XIV w 1773 roku związał się z rodem Potockich. W 1774 roku został nauczycielem Antoniego Protazego Potockiego (1761–1801), a wkrótce jego doradcą, inspiratorem i współpracownikiem w zakresie działalności bankierskiej i handlowej. Były jezuita wspierał Potockiego w tworzeniu placówek bankowych w Warszawie, Machnówce na Ukrainie oraz w rosyjskim Chersoniu, a także w uruchamianiu licznych manufaktur w dobrach magnata. Michał Ossowski przyczynił się także do realizacji inicjatywy Potockiego założenia w 1783 roku Kompani Czarnomorskiej, powołanej do przekierowania polskiego handlu w rejon Morza Czarnego. Jej działalność przerwał wybuch wojny rosyjsko-tureckiej w 1787 roku.

W lipcu 1790 roku Michał Ossowski wszedł w skład zespołu pracującego nad ułożeniem „Projektu Względem Ekonomiki Wewnętrznej Krajowej”, a po uchwaleniu Konstytucji 3 maja 1791 roku powierzono mu opracowanie projektu ustawy, która miała stwarzać warunki do gospodarczego rozwoju państwa. Plany te przekreśliły rozbiory.

W uznaniu zasług Michała Ossowskiego na polu bankowości, przemysłu, a przede wszystkim rozwoju handlu czarnomorskiego w 1787 roku król Stanisław August Poniatowski (1764–1795) zlecił nadwornemu medalierowi Janowi Filipowi Holzhaeusserowi (1741–1792) wykonanie medalu ku czci ekonomisty. Jego awers zdobi popiersie Michała Ossowskiego w prawym profilu z dookolnym łacińskim napisem, w tłumaczeniu: „Michał Ossowski urodzony w roku 1743”. Stronę odwrotną medalu wypełnia dziesięciowierszowa pozioma inskrypcja łacińska: „CIVI UTILI QUI ZELO BONI PUBLICI DUCTUS NOVAS COMMERCII PATRII VIAS DIDICIT ET DOCUIT STAN[islaus] AUG[ustus] REX SUO ET GRATAE PATRIAE NOMINE A.[nno] MDCCLXXXVII”, w przekładzie: „Obywatelowi użytecznemu, który prowadzony gorliwością dobra publicznego nowe drogi handlu ojczyzny wynalazł, Stanisław August król, swojem i wdzięcznej ojczyzny imieniem roku 1787”. Napis otaczają od dołu gałązki dębowe, symbolizujące siłę cnót obywatelskich, spięte kaduceuszem – atrybutem Hermesa, patrona handlu. Na autora medalu wskazuje sygnatura na awersie – I. P. H. F.

Znane są srebrne i brązowe odbitki tej pracy. Nasz egzemplarz został zakupiony do zbiorów Muzeum w 1965 roku z kolekcji Bolesława Minki.

Tomasz Markiewicz