Brama Krakowska

Brama Krakowska to jedna z dawnych bram miejskich w murach średniowiecznego Lublina. Przez wieki była budowlą o charakterze obronnym. Nazwę zyskała od traktu wiodącego w stronę Krakowa. Jej budowę rozpoczęto w połowie XIV wieku, za panowania Kazimierza Wielkiego. W późniejszych stuleciach została podwyższona i wzmocniona o wysunięte w stronę dzisiejszego placu Łokietka przedbramie. Po remoncie w 1782 roku na jej szczycie umieszczono królewski monogram Stanisława Augusta Poniatowskiego (SAR – Stanislaus Augustus Rex). W następnym stuleciu pojawiły się na niej obrazy – Matki Bożej od Krakowskiego Przedmieścia, oraz św. Antoniego Padewskiego, od strony Starego Miasta.

Bramę zbudowano na planie zbliżonym do kwadratu. Nad przejściem wzniesiono wieżę sięgającą około 40 m nad poziomem ulicy. Nad prostokątnym korpusem osadzono ośmioboczną kondygnację zwieńczoną krytym blachą hełmem. Niższe przedbramie wzmocniono po obu stronach przyporami z jasnego kamienia. Dawniej było (przypuszczalnie w formie barbakanu) wysunięte bardziej w kierunku przedmieścia, zwanego krakowskim.

Budowniczowie zadbali o dekoracyjny wygląd. Najstarszą część bramy wykonano z cegły i kamienia wapiennego, ułożonych w biało-czerwoną szachownicę. Wieżę ozdobiono cegłami zendrówkami o ciemnowiśniowej barwie wkomponowanymi w cegły o jaśniejszym kolorze. Wyżej posadowiono otynkowaną kondygnację z dwiema tarczami zegarowymi. Pod nimi obecnie znajdują się małe balkony. Dawniej na tej wysokości była, wzniesiona w 1845 roku, żelazna galeria dla straży ogniowej. Widać ją na fotografii Aleksandra Stepanoffa z końca XIX wieku.

Przez lata w sąsiedztwie Bramy Krakowskiej mieścił się Hotel Centralny rodziny Steinertów (Sztajnertów). Na jej szczycie wywieszano informacje o bieżącej temperaturze. Wygrywano z niej hejnały. W 1917 roku plac przed bramą został nazwany placem Króla Władysława Łokietka. Był to jeden z ruchliwszych punktów miasta, miały tu postoje dorożki, gromadzili się uliczni handlarze drobnym towarem. Po II wojnie światowej zabytkowa budowla została odrestaurowana i przeznaczona na siedzibę Muzeum Historii Miasta Lublina. Przywrócono jej gotycki wygląd, odbijając tynki. Wiszący na szczycie renesansowy dzwon spiżowy, uszkodzony w lipcu 1944 roku, trafił do wnętrza wieży na wystawę poświęconą dziejom miasta.