Henryk Walezy - medal elekcyjny

Medal ten, a raczej żeton koronacyjny, był przypisywany francuskiemu rzeźbiarzowi manierystycznemu Germainowi Pillonowi. Zachowane rachunki wystawione mennicy paryskiej wskazują jednak, że został zaprojektowany przez mniej znanego medaliera, Aubina Olivera. Medal został wybity z okazji objęcia tronu polskiego przez Henryka Walezjusza. Katarzyna Medycejska, matka przyszłego króla Polski, postanowiła to upamiętnić przez wydarzenia artystyczne. Jednym z podjętych wówczas działań było wybicie pamiątkowych medali-żetonów. Zwyczajowo rozrzucano je wśród obecnego przy koronacji tłumu. W przypadku prezentowanego medalu warto zwrócić uwagę na wymowę przedstawionych na nim motywów. Dotyczy to szczególnie rewersu. Na awersie widnieje bowiem, w sposób zwyczajowy w takich przypadkach, popiersie nowo wybranego króla. Na rewersie natomiast znalazła się scenka przedstawiająca nadmorski krajobraz z dwiema łodziami na pierwszym planie oraz wzgórzem z twierdzą i wiatrakiem w oddali. Po prawej stronie nad widnokręgiem widoczna jest połowa promienistej tarczy słonecznej. Napis w otoku (Obcemu światu niesie światło swoje) pozwala zorientować się w wymowie kompozycji. Promieniste słońce jest bowiem w tym przypadku symbolem Henryka Walezego, który przybywa do obcego kraju, aby objąć w nim rządy i opromienić go swoim blaskiem. Jak widać, już na długo przed Ludwikiem XIV członkowie francuskiej rodziny królewskiej lubili przedstawiać się pod postacią słońca. Ukazane na pierwszym planie łodzie być może nawiązują do planowanego sposobu przybycia Henryka do Polski. Co prawda ostatecznie przybył do Krakowa drogą lądową, jednak pierwotnie planowano podróż morską.

Co interesujące, krótki epizod związany z panowaniem Walezjusza w Polsce znalazł wyraz artystyczny nie tylko w postaci prezentowanego medalu. Stał się również przedmiotem swoistej poetyckiej polemiki pomiędzy francuskim poetą Philippem Desportesem, który notabene towarzyszył Henrykowi Walezemu w czasie pobytu w Polsce, a Janem Kochanowskim. Na wydane w Paryżu w 1576 roku i pełne złośliwości pod adresem Polski Adieu à la Pologne nasz poeta odpowiedział ironicznym w swej wymowie Gallo crocitanti αμοιβη.

Leszek Poniewozik