Szablon farbiarski katagami

Katagami (jap. kata – forma, szablon oraz gami – papier) to szablon farbiarski do odbijania wzoru na tkaninie. Jest rodzajem japońskiego rzemiosła artystycznego. Formy wykonuje się z wielowarstwowego papieru czerpanego katajigami, nasączonego sokiem z owocu kaki – persymony, który wcześniej poddawany jest specjalnej obróbce. Papier skleja się, konserwuje, suszy i utwardza podczas procesu „wędzenia”, co sprawia, że staje się on niemal wodoodporny. W soku persymony są zawarte taniny, które utleniają się powodując jasnobrązową barwę papieru. Rzemieślnik za pomocą specjalnego narzędzia wycina w nim wzory. Dzięki swej delikatnej i wiotkiej formie katagami przypominają papierowe koronki. Od spodu wzmacniane są siateczką z włosów ludzkich lub jedwabnych nici, która podczas farbowania utrzymuje papier w jednej płaszczyźnie. Szablon pełni rolę matrycy pozwalającej na powielanie wzorów. Artysta układa formę na tkaninie i pokrywa ją pastą ryżową nori. Następnie farbuje materiał przez zanurzenie go w barwniku lub nałożenie koloru szczoteczką. Gdy nori zostaje usunięta, tkaninę płucze się i suszy. Miejsca pokryte pastą pozostają nieufarbowane. Technika farbowania tkanin przy użyciu szablonów i pasty ryżowej nazywa się katazome. Wielu japońskich artystów inspiruje przyroda. Odnaleźć ją można w poezji, muzyce, sztuce oraz w motywach dekoracyjnych w katagami. Peonia widoczna na zaprezentowanym szablonie nie jest kwiatem rdzennie japońskim, ale uznano ją tam za królową kwiatów. Symbolizuje dobrobyt, odwagę, honor i szczęście. O kwitnącej peonii przeczytać można w poemacie autorstwa Busona Yosy – japońskiego poety i malarza okresu Edo – Już ma zakwitnąć. I odetchnąć tęczą. Peonia!. Na przełomie XIX i XX wieku szablony farbiarskie stały się przedmiotem kolekcjonerstwa w Europie i Ameryce. Sztuka Dalekiego Wschodu, w tym desenie z japońskich katagami, zainspirowała wielu europejskich artystów, m.in. Gustava Klimta, Kolomana Mosera, Williama Bradleya. Technika wytwarzania szablonów farbiarskich liczy już ponad tysiąc lat.

Katarzyna Findlik-Gawron