Talar

Kształtujący się od dojrzałego średniowiecza Związek Szwajcarski, wchodzący do 1648 roku w skład Cesarstwa Niemieckiego, w okresie nowożytnym był uformowaną federacją krajów – kantonów i miast o rozległej autonomii. Jego obszar – od zachodu poddany wpływom francuskim, a od południa włoskim – był zdominowany zasięgiem kultury niemieckiej, która obok wspólnoty języka obejmowała system pieniężny, charakteryzujący się określonymi gatunkami monet i ich wzajemną relacją. Regulowały to ordynacje mennicze Rzeszy Niemieckiej, do których stosowania były zobowiązane podmioty upoważnione do emisji pieniądza: liczne szwajcarskie miasta, biskupstwa oraz kantony. Jednym z takich ośrodków była Bazylea – stolica kantonu i biskupstwa. W mieście tym od XI wieku wybijano monety biskupie, od dojrzałego średniowiecza miejskie oraz kantońskie.

Talar, jako moneta srebrna o dużej sile nabywczej, zaistniał w Europie w ostatniej ćwierci XV wieku. W ciągu XVI stulecia nominał ten był adoptowany w systemach pieniężnych wielu państw europejskich. Powstanie talara o wartości dorównującej złotym dukatom było powodowane rozwojem ekonomicznym Europy i potrzebom wymiany handlowej. Niedostatek złota sprawiał, że rola ta przypadła monetom srebrnym. Surowca do ich produkcji dostarczały duże złoża srebra odkrywane w Europie, a przede wszystkim w koloniach hiszpańskich w Ameryce Południowej.

Na awersie talara z Bazylei jest przedstawiony herb miasta (Baselstab) z datą po bokach 1621 i napisem, w tłumaczeniu: MONETA NOVA MIASTA BAZYLEI. Na stronie odwrotnej wokół wyobrażenia orła umieszczono napis, w tłumaczeniu: PANIE ZACHOWAJ NAS W POKOJU.

Omawiana moneta stanowi element skarbu 83 monet talarowych, ukrytego po 1708 roku w Józefowie w powiecie biłgorajskim (województwo lubelskie). W zespole z emisji szwajcarskich znajduje się ponadto talar miasta Sankt Gallen oraz talar kantonu Zug. W drodze wymiany handlowej docierały one na ziemie polskie w 2. połowie XVII wieku wraz z talarowymi nominałami niemieckimi i niderlandzkimi.

Wybijane w mennicy bazylejskiej talary zawierały ponad 25 g czystego srebra i były pod tym względem zgodne z emisjami polskimi.

Na przełomie XVII i XVIII wieku wartość talara stanowiła w Polsce równowartość kosztu wyżywienia człowieka w ciągu czterech tygodni.

Tomasz Markiewicz