Łazienka Paradna

Nazwy historyczne: „Cabinet” (ok. 1780); „Garderoba” (1 ćw. XIX w.); „Pokój toaletowy JW Hrabiny Pani (do 1862 r.); „umywalnia” (do 1889 r.); „apartament galowy” (po  1895 r.); Łazienka „Paradna” (1933 r.).
Nazwy inne: Łazienka Apartamentu Paradnego
Czas powstania: 1629 – 1642 (?); ok. 1780 r.  – „Cabinet”; po 1780 r. –  XIX w. – zmiany wystroju i funkcji; lata 90 XIX w. – zmiana wystroju i funkcji.
Architekci: n.n. (od 1629 do lat 90 XIX w.); Amand Luis Bauqué, Albert Pio (lata 1890 – 1895, zmiana wystroju).
Artyści: Franciszek Smuglewicz (polichromia drzwi, lata 90 XVIII w.); stolarze wiedeńscy (lata 90 XIX w.); Parmenter – firma Gramlick (urządzenia kąpielowe, lata 90 XIX w.).

Łazienka Paradna jest jednym z trzech pomieszczeń Apartamentu Paradnego położonego we wschodniej amfiladzie pierwszego piętra zamku. Ok. 1780 r. istniał tu apartament bardzo podobny w układzie wnętrz do północnego Apartamentu Damskiego (Izabeli Lubomirskiej). W XVIII w. wschodni „Cabinet”, umieszczony był między sypialnią „Chambre a Coucher” i garderobą „Garderobe”. Do „Cabinetu” przylegał od zachodu wygrodzony z wnętrza „Passage” (jak za Buduarem Rokokowym Apartamentu Damskiego). Ok. 1780 r. przejście to, nie mające bezpośredniej komunikacji z „Cabinetem”, łączyło sypialnię z garderobą. Natomiast wnętrze „Cabinet” było dostępne przez dwoje drzwi w amfiladzie wschodniej. Przejście północne z sypialni zachowało się do dziś, południowe (prowadzące do ówczesnej garderoby) zlikwidowano po 1780 r. wraz z garderobą, której inwentarze z pocz. XIX w. już nie wymieniały (na jej miejscu za południową ścianą Łazienki Paradnej istnieje kuchenny przewód kominowy). W XVIII w. „Cabinet” doświetlały dwa okna w ścianie wschodniej i ogrzewał kominek stojący w południowo - zachodnim narożu.
W czasach Izabeli Lubomirskiej w pokoju urządzono garderobę dla przebywającego często w Łańcucie Adama Kazimierza Czartoryskiego (+1823) – brata Księżnej Marszałkowej. W pierwszych latach XIX w. wnętrze poprzedzone było „Przed Garderobą” (poszerzony „Passage”), z której wchodziło się na „Antre Sole”.
Po śmierci Izabeli Lubomirskiej w 1816 r. i podziale majątku między jej wnuków w 1822 r. właścicielem Łańcuta został Alfred I Potocki, ożeniony w 1814 r. z Józefiną Czartoryską. Młodzi Potoccy urządzili dla siebie w pokojach pierwszego piętra wschodniego skrzydła zamku Apartament Zimowy, do którego należał dawny „Cabinet”, przerobiony na „Garderobę” dla Adama Kazimierza Czartoryskiego, służący za „Pokój Toaletowy JW. Hrabiny Pani”.
Do obitego ciemnymi tapetami pokoju toaletowego Józefiny Potockiej wchodziło się z sypialni przez drzwi „mahoniowe z malowidłem pod politurą”. Pomieszczenie miało „sufit do połowy zniżony” i dwa okna w ścianie wschodniej. Dębowa posadzka była ułożona w tafle. Ciepło zapewniał „piec niski z blatem marmurowym”. Z pokoju toaletowego drzwi dwuskrzydłowe „czarno politurowane, szklone taflami koloru mlecznego” prowadziły na zaplecze do umieszczonej od zachodu garderoby („Przed Garderoba”), gdzie stał „piec graniasty wązki a wysoki, z kamienia murowany”. Z garderoby przez drzwi „do pół szklone” wchodziło się do „ustronia w kamień malowanego”. Z dolnej garderoby „schodki drewniane w ślimak kręcone” prowadziły do górnej na antresolę nad pokojem toaletowym, a stamtąd prowadziły umieszczone za ścianą sypialni „drugie schodki drewniane w ślimak, na 2gie piętro”.  Układ pomieszczeń służbowych, włącznie z dwuskrzydłowymi drzwiami wychodzącymi na Korytarz Wschodni, zachował się do dziś niemal bez zmian. Po śmierci Józefiny i Alfreda I Potockich w 1862 r. zamek łańcucki odziedziczył ich syn Alfred II Potocki, ożeniony w 1851 r. z Marią Sanguszkówną. Urządzili oni na pierwszym piętrze własne apartamenty. Alfred II zajął Męski Apartament (dawny północny Stanisława Lubomirskiego), a jego żona  - większą część wschodniego Apartamentu Zimowego. W dawnym pokoju toaletowym Józefiny, jej synowa i zarazem siostrzenica – Maria z Sanguszków urządziła umywalnię „w niskim przyległym pokoiku.”, jak zapamiętała w 1885 r. Elżbieta Potocka.  Po śmierci Alfreda II w 1889 r., w trakcie przebudowy zamku prowadzonej dla Elżbiety i Romana Potockich w latach 1889 – 1912 według projektów Amanda Luisa Bauqué i Alberta Pio, umywalnia Marii Potockiej została zamieniona na łazienkę przy Apartamencie Paradnym, zwaną Łazienką Paradną. W przejściu z Sypialni Paradnej Potoccy zachowali polichromowane mahoniowe drzwi. Na płycinach, oprócz malowideł groteskowych, w środkowych sześciobocznych polach znajdują się wizerunki dwóch alegorycznych postaci. Niewykluczone, że autorem pochodzących z lat 90 XVIII w. malowideł był Franciszek Smuglewicz. Wymiary Łazienki Paradnej odpowiadają gabarytom dawnego pokoju toaletowego Józefiny Czartoryskiej, czy też umywalni Marii z Sanguszków. Łazienka z powodu nadbudowanej antresoli pozostała niskim pomieszczeniem sięgającym połowy wysokości okien. System wodociągów i kanalizacji, założony w latach 90 XIX w. przez angielską firmę Gramlick, spowodował konieczność zmiany wyposażenia wnętrza. Obudowane płycinową boazerią urządzenia sanitarno - kąpielowe zamontowano przy południowej ścianie (WC i wanna). Zestaw higieniczny uzupełnia stojąca przy zachodniej ścianie umywalnia ze szklanym blatem. Dolną część wnętrza obiega płycinowa malowana boazeria, w górnej rozpięto tkaninę. Do oświetlenia służyły elektryczne kinkiety. Zachowała się istniejąca wcześniej posadzka dębowa ułożona w tafle o regularnym geometrycznym wzorze kwadratów i trójkątów. W ścianie zachodniej, oddzielającej Łazienkę Paradą od służbowego zaplecza z garderobą, znajdują się dwuskrzydłowe przeszklone drzwi.

Podstawowa bibliografia:
•    Kossakowska – Szanajca Zofia, Majewska – Maszkowska Bożena, Zamek w Łańcucie, Warszawa 1964.
•    Majewska - Maszkowska Bożena, Mecenat artystyczny Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej, Warszawa 1976.
•    Omilanowska Małgorzata, Jakub Sito, Łańcut i okolice, [w]: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1994.
•    Potocka Elżbieta, Łańcut - wspomnienia od roku 1885 do roku 1915, [Pamiętnik, maszynopis w zbiorach Muzeum-Zamek w Łańcucie].
•    Piotrowski Józef, Zamek w Łańcucie, Lwów 1933.

Opracowanie:
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967
Faustyna Bożętka