500 000 marek polskich

Banknot 500 000 marek polskich (mkp) jest jednym z najwyższych nominałów okresu hiperinflacji w Rzeczypospolitej 1923 roku. Przyczyniła się do niej pogarszająca się sytuacja ekonomiczna państwa polskiego, którego wpływy budżetowe nie pokrywały wydatków. Na załamanie się mkp wpłynął upadek marki niemieckiej, z którą była związana waluta polska. Narastający w Polsce od 1919 roku deficyt budżetowy był uzupełniany dodrukiem pieniądza, który nie mając pokrycia w złocie i odzwierciedlenia w przyroście towaru na rynku, ulegał ciągłej deprecjacji. Wymuszało to wprowadzanie do obiegu kolejnych wyższych nominałów. Tak więc latem 1923 roku wraz z banknotem 500 000 mkp zadecydowano o wprowadzeniu nominałów 100 000 i 1 000 000 mkp.

Omawiany banknot zaprojektowali nieznani artyści z Państwowych Zakładów Graficznych w Warszawie. Drukowano go w wymienionej wytwórni oraz w Zakładach Graficznych Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska” w Bydgoszczy, a także w innych prywatnych zakładach graficznych w stolicy, w technice typograficznej, na gładkim białym papierze. Znamy go w wielu seriach literowych, znaczonych sześcio- lub siedmiocyfrową numeracją. Banknoty te mają zróżnicowane wymiary: mniejsze 68 x 143,5 mm oraz większe w granicach 81 x 157 mm – tak jak nasz egzemplarz.
500 000 mkp pełnił rolę środka płatniczego od 8 października 1923 do 1 lipca 1924 roku, kiedy to mkp zastąpił polski złoty. Niemniej wraz z wycofaniem waluty markowej nie zakończyła się użyteczność tego nominału. Co ciekawe część z wydrukowanych egzemplarzy niektórych serii po przepołowieniu i naniesieniu odpowiedniego nadruku stało się jednogroszowymi biletami zdawkowymi Ministerstwa Skarbu Rzeczypospolitej Polskiej w walucie złotowej, które były w użyciu od 28 kwietnia do 1 listopada 1924 roku. Łącznie w Państwowych Zakładach Graficznych w Warszawie na bilety zdawkowe przedrukowano 49 171 000 egzemplarzy 500 000 mkp.

W chwili wprowadzania do obiegu banknotu 500 000 mkp (8 października) jego wartość odpowiadała dwuipółmiesięcznemu kosztowi prenumeraty „Kuriera Warszawskiego”. Miesiąc później miał on już jedynie połowę pierwotnej wartości. W listopadzie 1923 roku chleb kosztował 55 tysięcy, kilogram cukru 250 tysięcy, a litr mleka 40 tysięcy mkp.

Tomasz Markiewicz