Atena Partenos

Na owalnym, wypukłym wycisku przedstawione popiersie Ateny Partenos Fidiasza, które widoczne jest z prawej strony. Atena ubrana jest w zbroję i hełm bogato dekorowany m.in. w pegazy i sfinksy. Z pod hełmu na ramiona opadają długie loki. Na piersiach na zbroi widoczna maska gorgony. Z tyłu za przedstawieniem lekko widoczna sygnatura: ACΠACIOIV (ASPAZJOS). Atena Partenos to statua kultowa Ateny-Dziewicy, wykonana w latach 447–438 p.n.e. przez Fidiasza dla Partenonu w Atenach. Obok Zeusa Olimpijskiego była największą grecką rzeźbą sakralną, jej wysokość wynosiła 12 m. Posąg ten uznawany był za jedno z największych dzieł Fidiasza. Wykonany był w technice chryzelefantynowej tj. ze złota i kości słoniowej. Umieszczony był wewnątrz Partenonu. Rozmiary Partenonu były tak zaplanowane aby pomieścić ten posąg. Statua wyobrażała stojącą, pełną majestatu boginię w hełmie i długim peplosie, z egidą i figurą Nike na prawej dłoni oraz włócznią i tarczą przy lewym boku. Szczyt jej hełmu zdobił gryf między dwoma sfinksami, egidę – głowa Meduzy, tarczę – amazonomachia i gigantomachia, sandały – centauromachia, a bazę – płaskorzeźbiony fryz ukazujący scenę narodzin Pandory, czemu przygląda się 12 bogów. Na tarczy przedstawione są, pośród Greków walczących z Amazonkami, postacie Peryklesa i Fidiasza. Prezentowany wycisk jest taki jak opisany w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Kolekcja gliptyczna wilanowskiego zbioru to fascynujący zapis historii sztuki antycznej. Pierwotnie należąca do Stanisława Kostki Potockiego, to prawdziwy skarb muzealny. Zawiera 239 wycisków, z których niestety 6 zaginęło, podzielonych na dwie medalierki oznaczone numerami inwentarza Wil.3083/1 i Wil.3083/2, każda z osiemnastoma szufladkami.

Repertuar odcisków jest niezwykle zróżnicowany, obejmując portrety, popiersia historyczne, postacie mitologiczne, sceny historyczne i mitologiczne, rzeźby, zwierzęta, wazy oraz maski. Odciski wykonane z czerwonej masy sugerują różnorodne pochodzenie.

Najciekawszym okresem w historii kolekcji jest rok 1785, gdy hrabia Potocki podróżował do Włoch w towarzystwie księżnej Izabelli Lubomirskiej. Zgromadził około dwudziestu gemm antycznych, a niektóre z nich pochodziły nawet z własnych wykopalisk. Kolejne podróże dodatkowo wzbogaciły zbiory.

Kolekcja pełni również rolę biblioteczki na temat gliptyki, co umożliwiło Potockiemu profesjonalne podejście do zbiorów. Z czasem trafiła do pałacu w Wilanowie, gdzie stała się częścią ekspozycji muzealnej.

W kolekcji wyróżniamy trzy grupy obiektów: odciski gemm antycznych, ich kopie oraz kamienie wykonane na wzór starożytnych. Sygnatury mistrzów greckich dodają kolekcji wyjątkowego charakteru. Wartość kolekcji tkwi nie tylko w artystycznej doskonałości gemm, ale także w ich wartości dokumentacyjnej, umożliwiając zgłębianie tajników sztuki starożytnej pełniąc rolę dydaktyczną i edukacyjną.

Oryginalną gemmę z daktylioteki  Lippert’a znajdziesz tutaj: Minerva

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam oraz Wikipedii, ilustracji Ateny Warwakion, rzymskiej kopia posągu Ateny Partenos z III wieku n.e., ze zbiorów  Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach, oraz “Gemmæ antiquæ cælatæ , scalptorum nominibus insignitæ”, Stosch, Philipp, Baron von, 1724 oraz “Le gemme antiche di Anton-Maria Zanetti di Girolamo”, Zanetti, Antonio Maria, 1750;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)