Coupé

Coupѐ to dwuosobowa kareta do wiejskich wyjazdów, do zaprzęgu czterokonnego w lejc jak i czterokonnego w poręcz z roku 1898. Należała do hr. Józefa Potockiego z Antonin, początkowo tam używana, potem w Łańcucie i włączona do łańcuckiej wozowni. Wołyńska rezydencja w Antoninach należąca do Józefa Potockiego, syna II ordynata łańcuckiego Alfreda Józefa i młodszego brata Romana, III ordynata była jedną z najświetniejszych polskich posiadłości na przełomie XIX i XX wieku. Słynęła z rozmachu z jakim była przez hrabiego Józefa rozbudowana i urządzona, ze stylowych polowań par force i ze strzelbą, z hodowli koni arabskich, z bogactwa i z przepychu. Unicestwiona w roku 1919 jest dzisiaj jedną z kilku legendarnych, wielkich kresowych polskich siedzib. W Łańcucie, który był rodzinnym domem Józefa Potockigo, a potem często odwiedzaną przez niego siedzibą jego brata Romana, miał on wraz ze swa żoną Heleną z Radziwiłłów własny apartament i dwie wiejskie, znaczone swymi znakami karety. Dzisiaj są one jedynymi, kresowymi pojazdami polskimi jakie się w ogóle zachowały. Jedną z tych karet jest coupѐ w naturalnym kolorze drewna, bowiem od 2. poł XIX wieku było zasadą, że takie używane były do wyjazdów na wsi. Tym co wyróżnia ten pojazd i co stanowi o jego kresowości, to zastosowanie przy nim orczycy do czterokonnego zaprzęgu w poręcz. Klasyczny zaprzęg czterokonny w lejc składa się z dwóch par koni, jedna za drugą. W zaprzęgu w poręcz wszystkie cztery konie idą obok siebie. Zaprzęg taki, wywodzący się z kultury bałagulskiej był typowy i powszechny dla ziemiańskich zaprzęgów na Wołyniu i Ukrainie - i występował tylko tam, aż do unicestwienia polskich kresów w 1939 roku. Kareta antonińska ma więc typową do czwórki w lejc drewnianą orczycę wyposażoną w dwa dodatkowe, metalowe ramiona, które po rozsunięciu tworzą orczycę do czwórki w poręcz. Nie jest to przy tym element dodany, a oryginalny, wykonany przez producenta na specjalne zamówienie. Co interesujące, ten tradycyjny, kresowy element sąsiaduje w karecie antonińskiej z nowoczenymi żarówkami umieszczonymi w latarniach, mających formę tradycyjnych świecowych oraz w lampce sufitowej, we wnętrzu pojazdu. Żarówki zasilane były z baterii umieszczonych pod stangreckim kozłem.

Aldona Cholewianka-Kruszyńska