Cmentarz bohaterów

W bezludnej i już choćby dlatego wyjątkowej kompozycji (której pierwotny tytuł brzmiał „Wołczeck – cmentarz 1916”; na potrzeby teki legionowej wtórnie zatytułowanej „Cmentarz bohaterów”) bezlistne drzewo elegijnie pochyla swą koronę nad nagrobnymi krzyżami. Przypomina powstałą jeszcze w 1904 r. litografię „Pogrzeb” (z albumu litografii wydanego w Paryżu wspólnie z Ludwikiem Cylkowem (1877–1934)). Tam stojące wzdłuż cmentarnego muru brzozy zdawały się w typowo młodopolskim nastroju lamentować nad znikającym na horyzoncie pogrzebowym konduktem. Obie grafiki łączy także sposób kadrowania – obniżenie linii horyzontu, na podobieństwo modernistycznego japonizowania. | Wysokie krzyże widoczne na litografii „Cmentarz bohaterów” stoją najprawdopodobniej na grobach unickich, w których zapewne pochowani zostali rosyjscy kawalerzyści – stąd lance przybite ukośnie do krzyży. Dużo mniejsze, także drewniane krzyże na grobach legionistów widoczne są na innym ujęciu tego samego cmentarza – obrazie Henryka Szczyglińskiego „Wiosna. Fragment cmentarza w Wołczecku” (1916, olej na płótnie). Cmentarz w Wołczecku pod Kostiuchnówką był najczęstszym motywem podejmowanym przez artystów legionowych, jeśli chodzi o nekropolie ich poległych kolegów. Groby legionistów pojawiły się tam obok zastanych grobów miejscowej ludności oraz grobów żołnierzy innych armii, w tym Polaków służących w oddziałach rosyjskich, austriackich i niemieckich.

Artur Tanikowski