„Legiony Polskie” Leopolda Gottlieba Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Szacuje się, że pochodzący z Drohobycza, a wykształcony w Krakowie, Monachium i Paryżu Leopold Gottlieb (1879–1934), po ochotniczym akcesie do Legionów Polskich zwany „malarzem Pierwszej Brygady”, wykonał około 1000 portretów legionowych. W jego wojennej spuściźnie znajdują się przede wszystkim rysunki (także nieportretowe), około 30 prac graficznych (głównie litografii), pojedyncze akwarele i obrazy olejne, a także fotografie. Artysta na froncie posługiwał się ponoć również kamerą filmową. | Teka litografii była chronologiczną i artystyczną summą twórczości legionowej polsko-żydowskiego malarza. Do przeniesienia na kamień litograficzny artysta wybrał portrety, sceny rodzajowe i pejzaże z całej swej dotychczasowej wojennej twórczości. Aż 12 spośród wszystkich wykonanych w Szwajcarii litografii ma przy sygnaturze daty poświadczające, że rysunki przygotowawcze powstały na froncie wołyńskim (z którego Gottlieb przybył bezpośrednio do Zurychu) nie wcześniej niż na kilka miesięcy, a czasem ledwie parę tygodni przed wydaniem teki. Artyście, a i zapewne także szwajcarskiemu wydawcy albumu zależało na jak największej aktualności grafik, co wydatnie zwiększało oddziaływanie propagandowe zbioru. | W czerwcu 1916 r. Leopold Gottlieb przebywał w Zurychu, gdzie we współpracy z prof. Jerzym Mycielskim przygotowywał wystawę Legionów Polskich. Wówczas poznał właściciela zakładu litograficznego Johanna Edwina Wolfensbergera, który namówił artystę do opracowania rysunków legionowych (przywiezionych do Zurychu na wspomnianą wystawę) w formie litografii. Gottlieb prace na kamieniu litograficznym wykonał własnoręcznie. W wydanym przez Wolfensbergera albumie „Die Polnischen Legionen. 24 farbige Lithographien von polnischen Legionär Leopold Gottlieb” (Zurych, 1916) znalazły się 24 litografie barwne. | W 1936 r., a więc dwa lata po śmierci Gottlieba, drugie wydanie legionowych litografii artysty z Drohobycza, zredukowane o dwie prace, opublikowała Główna Księgarnia Wojskowa w Warszawie pod tytułem „Legjony Polskie”.
Artur Tanikowski