Bogurodzica Hodigitria

ikona Bogurodzica Hodigitria Tychwińska
Ikony odlewane ze stopów metalowych, początkowo sprowadzane z Bizancjum, cieszyły się na Rusi powszechnym powodzeniem. Wzorując się na bizantyjskich wyrobach z brązu już od XII w. rozwinęła się na Rusi ich seryjna produkcja dla potrzeb kultu i osobistego domowego użytku. Najpierw wytwarzano je w Kijowie i Nowogrodzie Wielkim, a od XVIII w. w innych ośrodkach, zazwyczaj zakładanych przez prześladowanych w Rosji starowierców, którzy nie uznali reformy liturgicznej patriarchy Nikona w XVII w. Prezentowana S.12837MŁ, odlana z mosiądzu i ozdobiona emalią, ukazuje jeden z wariantów Bogurodzicy z Dzieciątkiem – Hodigitrii Tychwińskiej, której wizerunek jest bardzo bliski Hodigitrii Smoleńskiej – patrz S.12677MŁ, S.12777Mł, S.12785MŁ, S.12786MŁ. Różnica w wyglądzie Dzieciątka dotyczy pozycji nóg, w smoleńskiej ikonie są one ułożone równolegle, a w tychwińskiej – skrzyżowane, ukazując podeszwę prawej stopy. Początki objawienia Hodigitrii Tychwińskiej na ziemiach Rusi sięgają XIV w. Zgodnie z legendą ikona namalowana przez św. Łukasza, umieszczona w świątyni na Blacherniach w Konstantynopolu miała zniknąć 70 lat przed zdobyciem miasta przez Imperium Osmańskie w 1453 r., by w cudowny sposób objawić się nad jeziorem Ładoga. Ostatecznie obraz zatrzymał się w 1383 r. w Tychwinie położonym na południowy wschód od Ładogi. Umieszczono go w nowo wybudowanej drewnianej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy. Murowaną świątynię dla ikony ufundował w XVI w. wielki książę moskiewski Wasyl III, a jego syn car  Iwan IV Groźny wybudował męski monaster. Cudownemu zniknięciu ikony z Konstantynopola i objawieniu jej w Tychwinie nadano symbolicznego znaczenia tłumacząc utratę chrześcijańskiego Konstantynopola jako Drugiego Rzymu na rzecz Carstwa Moskiewskiego jako Trzeciego Rzymu, będącego kontynuatorem tradycji prawosławia. Dalsze dzieje ikony opisano pod S.12838MŁ.
Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967