Portret Kaliguli

Kaligula był cesarzem rzymskim. Urodził się 31 sierpnia 12 r. n.e., zmarł 24 stycznia 41 r. n.e. Panował od 18 marca 37 r. do czasu swojej śmierci. Jego właściwe imię to Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus, a Kaligula jest przydomkiem z dzieciństwa oznaczającym „Bucik”. Początkowo rządził bardzo rozsądnie, ale ciężka choroba mózgu bardzo go zmieniła. Podejrzewano go o obłęd. Prześladował i uśmiercił wielu swoich potencjalnych przeciwników, ale też osób niezaangażowanych politycznie.

Prezentowany obiekt to wycisk gemmy - owalny, wypukły, na wklęsłym tle, obwiedziony półwałkiem z marginesem. Na wycisku przedstawiony został prawy profil głowy młodego mężczyzny. Postać ukazana jest z krótkimi włosami i wieńcu laurowym na głowie. Ma lekko uśmiechnięty wyraz twarzy. Podobny wycisk jak opisany znajduje się w „Dactyliothecae universalis” Philippa Daniela Lipperta.

Gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny w kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobiony reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio (albo integlia), z reliefem wypukłym - kamea. Wykonywane z cennych  kamieni o zróżnicowanym warstwowo  kolorycie, urzekały pięknem i precyzją wykonania. Były używane jako elementy  biżuterii, zdobiły naszyjniki, medaliony, pierścienie, bransolety, tabakierki, szkatułki, zegary, kabinety, itp. Na ich cenę rynkową składała się wartość użytego kamienia, jego opracowanie oraz jubilerska oprawa.

Stanisław Kostka Potocki gromadził swą kolekcję gemm w ramach prowadzonych przez niego badań nad sztuką starożytną, opublikowanych w dziele O sztuce u dawnych czyli Winkelman Polski, wydanej w Warszawie w 1815 roku.

Do celów studyjnych nad ikonografią antyczną służyły badaczom i kolekcjonerom zestawy kopii gemm, wykonywanych ze specjalnie przeznaczonych do tego celu past, tzw. wyciski.  Były one wiernymi odbitkami reliefu  i  kształtu gemm, lecz nie uwzględniały zróżnicowania kolorystycznego. Obecnie w zbiorach wilanowskich znajdują się tylko wspomniane wyciski gemm, pozostałości  warsztatu naukowego S. K. Potockiego, natomiast jego kolekcja uległa rozproszeniu.

W zespole 239 zachowanych wycisków wyróżnić należy trzy grupy obiektów. Pierwsza, to wyciski gemm antycznych. Drugą i trzecią  grupę stanowią wyciski  kopii gemm antycznych i kamieni wykonanych  na wzór  starożytnych.

Oryginalną gemmę z daktylioteki Lippert’a znajdziesz tutaj: Kaligula

Ilustracje pochodzą ze zbiorów Rijksmuseum Amsterdam;

Opracowanie: Ewa Jakubowska-Smagieł, dr Ewa Mostowicz-Kapciak, Martyna Miroszewska (na podstawie materiałów Agaty Małkowskiej)