Potocki Józef (zm.1802) - portret

Oktagonalny pastel przedstawia młodego mężczyznę z odznaczeniami na piersi: Orderem Orła Białego (nadany 1769) i rosyjskim Orderem Św. Andrzeja Apostoła (nadany 1776), pewnie spogląda w stronę widza. Stosownie do okazji ubrany jest w reprezentacyjny frak z owalnymi guzikami i małym kołnierzem z obszyciem złocisto-żółtawym. Spod niego widoczna brązowa kamizelka i zawiązana wokół szyi biała chusta. Portret Józefa Potockiego w sposób jednoznaczny określa zalety i mankamenty jego urody przez co zdaje się być wiarygodny. Całości dopełnia wyszukana francuska fryzura. Technika kruszącej się kredki pastelowej niewątpliwie współgra wrażeniowo z pudrowaną peruką i licem modela.

Józef Potocki był synem Stanisława, wojewody smoleńskiego i Heleny Zamoyskiej, ojcem Jana, pisarza i podróżnika, oraz Seweryna. Otrzymał tytuł hrabiego od cesarzowej Marii Teresy. Należały do niego dobra ziemskie: Tarnopol, Wołoczysko, Jazłowiec (1777-1783) i Siedliszcze na Podolu oraz Krotoszyn. W latach 1767–1780 był krajczym koronnym, następnie starostą leżajskim i rotmistrzem chorągwi usarskiej. Jako poseł z województwa podolskiego na sejm konowkacyjny 7 maja 1764 roku podpisał manifest, w którym uznano nielegalność sejmu odbywającego się w obecności wojsk rosyjskich. Był marszałkiem województwa ruskiego w konfederacji radomskiej 1767 roku, asesorem Kompanii Manufaktur Uprzywilejowanej w 1769 roku. Na Sejmie Rozbiorowym 1773-1775 został wybrany przez króla Stanisława Augusta do Rady Nieustającej.

Autor portretu, Louis Marteau, był przede wszystkim twórcą pasteli i miniatur. Najczęściej uwieczniał artystów i osoby z najbliższego otoczenia swego królewskiego mecenasa. Jego świetliste, utrzymane w jasnym kolorycie i pogodnym tonie obrazy cenione były ze względu na czystość barw i wdzięk przedstawianych postaci. Zdaniem Stefana Kozakiewicza obrazy te „malowane są biegle, z realistycznym zacięciem, z powściągliwym akcentowaniem tła, szat i akcesoriów”, o czym zaświadcza także obraz wilanowski. Powodzenie Marteau wpisuje się w ogólną tendencję w ówczesnej Polsce, w której faworyzowano francuski styl portretowania.

Hasła kontekstowe: portret, pastel, mężczyzna, Order Orła Białego, Order Świętego Andrzeja Apostoła, kolekcja Aleksandry i Augusta Potockich, oktagon