Lublin. Ul. Krawiecka

Jan Kanty Gumowski studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem J. Mehoffera, L. Wyczółkowskiego i K. Laszczki. Już podczas studiów pracował w Muzeum Narodowym w Krakowie, inwentaryzując zabytki. Umiejętność precyzyjnego oddawania wyglądu budowli i uroku krajobrazów ziem polskich zaowocowała wydaniem ośmiu tek graficznych poświęconych zabytkom architektury i budownictwa drewnianego, przydrożnym krzyżom i kapliczkom, które obok podejścia rekonstrukcyjnego charakteryzuje techniczna doskonałość. W 1914 roku Gumowski wstąpił do Legionów Polskich i dzięki tworzonym z dużym wyczuciem portretom legionistów i widokom miejsc bitewnych wkrótce stał się rysownikiem I Brygady. Równocześnie gromadził materiały do rozpoczętych przed wojną tek. Jedną z wcześniejszych poświęcił Lublinowi, gdzie przyjeżdżał kilkakrotnie w ciągu 1916 roku. Po raz pierwszy dotarł tu we wrześniu, z Chełma, na rekonwalescencję po przebytej dezynterii. Kolejne pobyty artysty w mieście przeciągnęły się aż do 1917 roku. Prawdopodobnie wówczas powstały rysunki i akwarele dokumentujące zabytki Lublina, na podstawie których stworzył cykl piętnastu litografii zamieszczonych w tece Lublin. Motywy architektury polskiej Jana Gumowskiego zeszyt 3 (1918 rok). Na wielobarwnych lub czarno-białych kartach zobrazował przede wszystkim budowle dzielnicy żydowskiej na Podzamczu, bramy Starego Miasta, zabudowania dzielnic Kalinowszczyzna i Tatary. Gumowski konstruował plansze według przyjętego schematu kompozycyjnego, lokując centralnie widok wyodrębnionej budowli i uzupełniając go niekiedy o rzut przyziemia. Wśród zabudowań dzielnicy żydowskiej uwagę artysty przykuł dom przy ulicy Krawieckiej 6, jednej ze starszych i najdłuższych ulic Podzamcza, zamieszkiwanej przez najuboższych Żydów nazywanych luftmenszen – żyjący z powietrza. Swoisty urok ulicy tworzyły podupadające drewniane domy o charakterystycznych poddaszach, werandach i balkonach, które według Majera Bałabana łączyła wspólna cecha – niełatane latami dziurawe dachy, krzywe schody i popękane fundamenty. Istniejący do 1923 roku dom odznaczał się konstrukcją na jaskółczy ogon z ostatkami, facjatkami na poddaszu i malowniczym tarasem w ścianie szczytowej. Typowo dokumentacyjny rysunek artysta uzupełnił o rzut z układem pomieszczeń domu.

Anna Hałata