Huta żelaza | Eisenwerk

Rewolucja przemysłowa zapoczątkowana w XVIII wieku wprowadziła do historii malarstwa zachodniego nowe tematy. Obok kompozycji alegorycznych modyfikujących nowożytne programy ikonograficzne pojawiły się widoki przekształcanego na wielką skalę pejzażu, wnętrz fabryk oraz rozgrywanych w plenerze lub w architekturze scen rodzajowych. Zgodnie z geograficzną dynamiką procesów industrializacji pierwsze peany na cześć nowoczesnej pracy powstawały w Wielkiej Brytanii, gdzie za pioniera gatunku uchodzi klasycysta Joseph Wright of Derby. W tej samej epoce działali Szwed Pehr Hilleström starszy, Wirtemberczyk Friedrich Matthäus Weber, Walończyk Léonard Defrance i Francuz Louis Jean-Jacques Durameau. Zainicjowane w połowie kolejnego wieku Wystawy Światowe pomyślane jako popisy gospodarcze wszystkich narodów, zbiegły się z rosnącą popularnością nurtu realizmu. Z zapałem dokumentalisty śledził modernizację paryżanin Ignace-François Bonhommé. Większość przedstawicieli kierunku, z jego twórcą Gustave’em Courbetem na czele, zawierała jednak w swoich relacjach pesymistyczną ocenę losu wielkomiejskiego proletariatu. W krajach niemieckich, po biedermeierowskich wedutach Christiana Philippa Koestera, Carla Blechena, Karla Eduarda Biermanna i Alfreda Rethela, największą renomę zyskały realistyczne malowidła Adolpha von Menzla – autora najsłynniejszego wizerunku fabryki w dziejach szkoły narodowej. Jego Walcownia żelaza (Eisenwalzwerk) z lat 1872–1875 odbiła się echem w większości kompozycji Ericha Merckera. Ten wykształcony i czynny w Monachium inżynier budownictwa stał się w latach dwudziestych XX wieku wziętym malarzem łączącym efekty impresjonizmu i ekspresjonizmu z techniką pastoso. W okresie III Rzeszy, realizując wielkie zlecenia dekoratorskie, Mercker stosował tradycyjną konwencję, która nadawała obrazom wydźwięk fałszującej rzeczywistość optymistycznej propagandy. W mniejszych formatach zachował charakterystyczną ciemną paletę barwną, grubą fakturę oraz deformację przedstawianych industrialnych pejzaży i wnętrz.

Szymon Piotr Kubiak