Kołpak

Haftowany kołpak jest jednym z najbardziej intrygujących zabytków spośród wydobytych z krypty kościoła zamkowego w Szczecinie. W 1862 roku, gdy wizytowano kryptę przy okazji prac remontowych, otwarto sarkofag, mylnie wówczas uznany za należący do księcia pomorskiego Franciszka I. Wyjęto z niego nakrycie głowy i przekazano do zbiorów Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza. Po otwarciu w 1946 roku prawdziwego sarkofagu księcia Franciszka, z pełnym wyposażeniem, w tym również z kołpakiem ozdobionym klejnotami, dziewiętnastowieczna hipoteza upadła. Niestety, ani opisy ceremonii pogrzebowych, ani znane portrety książąt nie pozwoliły, jak dotąd, na rozwiązanie zagadki, do kogo należał ten niezwykle efektowny element stroju.

Kołpak jest jednym z pięciu tego typu nakryć głowy, nazywanych w inwentarzach czapkami, wydobytych z sarkofagów książęcych. Jako jedyny nie ma doszytego otoku. Każdy z czterech klinów jest ozdobiony symetrycznym haftem w postaci wici roślinnej, w którą wpleciono motywy goździków oraz innych stylizowanych kwiatów, a także sylwetki jeleni. Obecna kolorystyka kołpaka, jednolicie złocista, niewiele ma wspólnego z jego dawnym wyglądem. Kontur ornamentu był pierwotnie intensywnie złoty – wykonany grubymi nićmi z oplotem ze złoconego srebra. Dopełnieniem wzoru był haft wykonany barwnym jedwabiem i perełkami. Jeszcze dzisiaj można dostrzec różnice w odcieniach nici wypełniających kwiaty goździków – jaśniejsze pośrodku oraz ciemniejsze, czerwonawe, w górnej i dolnej części płatków, a także zielonkawy refleks wewnątrz niektórych liści. Takie właśnie haftowane motywy kwiatowe, wykonane wielobarwnymi jedwabnymi nićmi, a także nićmi z metalowym oplotem, były bardzo modne w północnej Europie pod koniec XVI, a także w 1. ćwierci XVII wieku.

Monika Frankowska-Makała