Topór T-kształtny

Topór z poroża jelenia szlachetnego, tzw. T-kształtny, odkryto w torfowisku w okolicy Krzecka, gm. Sławoborze, pow. świdwiński, woj. zachodniopomorskie, wraz z toporkiem z poroża jelenia innego typu i prawdopodobnie trzonkiem. Wszystkie te przedmioty stanowiły część kolekcji pastora Krügera ze Słonowic, pow. świdwiński. W 1901 roku zostały zakupione przez szczecińskie Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Altertumskunde.

Topór wykonano ze średniej wielkości tyki jelenia. Ze względu na brak róży, części znajdującej się najbliżej czaszki, nie wiadomo, czy surowcem była zrzutka, czy też poroże osobnika upolowanego. Proces wytwarzania topora rozpoczęło zmiękczanie poroża, najpewniej poprzez długotrwałe moczenie w wodzie, następnie nacięto zbitą tkankę kostną, tzw. kompaktę i odłamano część przeznaczoną na topór. Uformowanie ostrza i przebicie otworu na osadzenie trzonka, sądząc po zachowanych śladach, poprzedziło zeskrobanie krzemiennym narzędziem wierzchniej części kompakty. Taki sposób postępowania pozwolił na wykonanie otworu bez konieczności użycia bardziej skomplikowanych urządzeń, do których zalicza się tzw. wiertarkę łukową.

Topór ma ślad zniszczenia ostrza – pęknięcie, które powstało przed jego porzuceniem lub zgubieniem. Interesującym jest fakt, że na wspomniane uszkodzenie nakładają się ślady użytkowania, co oznacza, że toporek był wykorzystywany pomimo znacznego uszczerbku. Narzędzia tego rodzaju, podobnie jak dzisiejsze siekierki turystyczne, wykorzystywane były do różnego rodzaju prac obozowych, przede wszystkim do obróbki drewna.

Topory T-kształtne są charakterystycznymi wytworami ostatnich społeczności łowiecko-zbierackich na południowym i zachodnim wybrzeżu Bałtyku, przedstawicieli kultury Ertebølle (ok. 5400–4100 BC) oraz pierwszych społeczności rolniczych reprezentowanych w Europie Północnej przez kulturę pucharów lejkowatych. Toporek z Krzecka jest datowany na protoneolit i prawdopodobnie należy go łączyć z kulturą Ertebølle.

Michał Adamczyk