św. Mikołaj

Prezentowany na ikonie Mikołaj Cudotwórca był jednym z najbardziej czczonych świętych na Rusi. Urodził się w chrześcijańskiej rodzinie około 280 r. w miejscowości Patara w rzymskiej prowincji Licji w Azji Mniejszej. Był biskupem Mirry. Odziedziczony po śmierci rodziców majątek przeznaczył dla potrzebujących, stąd zyskał miano dobroczyńcy. Mikołaj Cudotwórca zmarł ok. 340-345 r. i został pochowany w Mirze. Cuda dokonane przez niego za życia i po śmierci przyczyniły się do szybkiego rozwoju kultu poczynając od IV-V w. Cesarz Justynian w VI w. ufundował bazyliki nad grobem świętego w Mirze oraz w Konstantynopolu. Po opanowaniu Azji Mniejszej przez plemiona seldżuckie relikwie św. Mikołaja w 1078 r. wykradziono i przeniesiono z Mirry do włoskiego Bari. Odtąd na pamiątkę przeniesienia relikwii chrześcijanie na wschodzie wspominają św. Mikołaja dodatkowo, oprócz 6 grudnia, także 9 maja (19 grudnia i 22 maja zgodnie z kalendarzem juliańskim), nazywając te święta „zimnym” i „ciepłym” Mikołajem. Pod koniec XII w. w Bari konsekrowano bazylikę św. Mikołaja, do dziś tłumnie odwiedzaną przez pielgrzymów z całego świata. Na Rusi od czasu przyjęcia chrześcijaństwa Mikołaj Cudotwórca cieszy się nieustającą czcią, o czym świadczy znacząca ilość jego wizerunków, patrz S.12683MŁ, S.12796MŁ, S.12805MŁ, S.12820MŁ, S.12836MŁ, S.12866MŁ, S.12868MŁ. Oprócz wzorców obrazowych przeniesionych z Bizancjum na Rusi wytworzyły się rodzime warianty przedstawieniowe powiązane z lokalnymi wydarzeniami i cudami, które dokonały się za wstawiennictwem św. Mikołaja. Do takich należy opisywana ikona w mosiężnej wytłaczanej bordiurze, ukazująca św. Mikołaja zwanego Możajskim, stojącego z groźnie wzniesionym mieczem w prawicy i obronnym grodem lub cerkwią w lewicy, co opisano pod S.12836MŁ.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967