Stanisław August Poniatowski - medal koronacyjny

Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski 7 września 1764 roku oraz jego koronacja w kolegiacie św. Jana 25 listopada tegoż roku zostały upamiętnione srebrnymi żetonami oraz złotymi i srebrnymi medalami.
O ile żetony zostały wybite w mennicy toruńskiej, to brak w kraju odpowiedniego artysty skłonił do wykonania medalu koronacyjnego za granicą. Wybór padł na mennicę londyńską i zatrudnionego w niej włoskiego medaliera Thomasa Pingo (1714–1776), którego prace zrobiły na przyszłym królu duże wrażenie podczas zwiedzania przez niego mennicy angielskiej w 1754 roku. Król, jako wytrawny kolekcjoner i znawca sztuki, uczestniczył przy projektowaniu tego medalu. Przed koronacją dostarczono z Londynu do Warszawy trzysta złotych oraz tysiąc pięćset srebrnych medali, którymi zostały obdarowane znaczniejsze osobistości. Złoty medal wręczył osobiście król także swojemu nauczycielowi Gottfriedowi Lengnichowi.

Portret monarchy powstał na podstawie rysunku Antoniego Albertrandiego (1732 lub 1733–1795), z którego woskowy model opracował Lewis Pingo (1743–1830). Otacza go łaciński napis: STANISLAVS AVGVSTVS D[ei] G[ratia] REX POLONIAE M[agnus] D[ux] LITH[uaniae] (w tłumaczeniu: Stanisław August, z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski). Na przecięciu królewskiej szyi autor zamieścił swoją sygnaturę o treści: T[homas] PINGO F[ecit] (w tłumaczeniu: Thomas Pingo zrobił). Na odwrotnej stronie medalu wizerunek korony otacza sentencja: HANC IVSSIT FORTVNA MERRERI (w tłumaczeniu: Szczęście kazało na nią zasłużyć). U dołu widnieje napis w trzech wierszach: EL[ectus] VN[animi] VOCE VII SEPT[embris]. CORON[atus] XXV NOV[embris]. MDCCLXIV (w tłumaczeniu: Obrany zgodnym wszystkich głosem dnia 7 września, koronowany25 listopada 1764 roku).

Ostatecznie medal nie spełnił oczekiwań króla i wzbudził wiele krytyki. Zastrzeżenia budził mało udany portret monarchy oraz trudna w interpretacji łacińska sentencja na rewersie, nawiązująca do ideologii politycznej starożytnego Rzymu, gdzie bogini Fortuna była opiekunką panującego i państwa. Dlatego w 1766 roku nowo utworzonej Mennicy Warszawskiej zlecono wykonanie kolejnego medalu koronacyjnego, powierzając to zadanie rozpoczynającemu wówczas w Polsce karierę artystyczną Janowi Filipowi Holzhaeusserowi (1741–1792).

Tomasz Markiewicz