Dziedziniec Zamku Lubelskiego

Napoleon Orda w kulturze polskiej zapisał się jako autor artystycznego inwentarza ojczystych zabytków, będącego do dziś cennym źródłem ikonograficznym.

Będąc studentem, należał do tajnych organizacji patriotycznych. Po upadku powstania listopadowego (za udział w nim otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari), musiał wyjechać za granicę. W Paryżu uczestniczył w życiu Wielkiej Emigracji i rozwijał swoje talenty – brał lekcje muzyki u Chopina i Lista, uczył się rysunku. Po powrocie był guwernerem w domu generała Adama Rzewuskiego w Wierzchowni na Ukrainie. Tam rozwinęła się jego pasja rysowania polskich kresów. W 1872 roku Orda rozpoczął tworzenie wizualnej dokumentacji Polski. Aby uwiecznić odchodzący w przeszłość świat, corocznie przemierzał kraj. Był na Wołyniu, Podolu, Ukrainie, Litwie, Żmudzi, Białorusi, w Inflantach, Galicji, Poznańskiem, Prusach Królewskich i Królestwie Polskim. Wykonał ponad tysiąc rysunków i akwarel. Wypracował własny styl, oddający charakter rodzimego pejzażu. Od 1773 do 1783 roku wydał własnym sumptem osiem tek widoków Polski z dwustu sześćdziesięcioma litografiami. Rysunki przeniósł na kamień litograficzny Alojzy Misierowicz, odbitki wykonano w pracowni Maksymiliana Fajansa. Na pierwszej karcie artysta zamieścił pejzaż z Worocewicz, gdzie się urodził, i tytuł wydawnictwa: Album Widoków Historycznych Polski poświęcony Rodakom zrysowany z natury przez Napoleona Ordę / Przedstawiający miejsca historyczne od początku Chrześcijaństwa w Polsce, Ruiny Zamków Obronnych z czasów Tureckich, Tatarskich, Krzyżackich, Kozackich i Szwedzkich, Piękne Rezydencje / Świadczące o przeszłości i cywilizacji w tym Kraju oraz miejsca urodzenia ludzi wsławionych piórem lub nauką.

Widok dziedzińca zamku w Lublinie z basztą i kaplicą pochodzi z ostatniej teki. Grafika ukazuje fragment zabudowy zamku lubelskiego, zamienionego już wtedy na więzienie. Pierwszy plan zajmuje donżon, w głębi widnieje bryła późnogotyckiej kaplicy Trójcy Świętej. Przy jej północnej ścianie stoi dawny dom mansjonarski, obok smukła kapliczka. Przestrzeń z przodu, z małą postacią, tonie w głębokim cieniu, dziedziniec z białą fasadą kaplicy jest oświetlony słońcem. Misierowicz, kopiując rysunek, posłużył się drobną, delikatną kreską, dzięki czemu uzyskał precyzyjny i bogaty w szczegóły, a zarazem subtelny modelunek brył.

Bożena Kasperowicz