Czarka ze spodkiem z herbem Челищьев (Liszczew)
1827
Muzeum Zamkowe w Malborku
Jest częścią kolekcji: Malarstwo mistrzów Północy
Jeden z XIX-wiecznych inwentarzy kwituje temat krótko: „Próżny i obrzydły sen mogący się jedynie utworzyć w umyśle owego czasu”. Obraz ukazuje św. Antoniego – pustelnika z III w. pędzącego ascetyczny żywot na egipskiej pustyni – w momencie kuszenia. Rzecz rozgrywa się w miejscu jego odosobnienia w naturalnej grocie skalnej. Trwając na modlitwie, klęczy on przed kamiennym ołtarzem, na którym stoi krucyfiks, leży czaszka i otwarta księga (prywatna Golgota). Niżej oparte o skałę trzy księgi, z których jedna otwarta (z sygnaturą). Wokół tłoczą się demony przybierające mnogość postaci i kształtów: przerażające, fantastyczne stwory przypominające gady, płazy lub ryby, niektóre z ptasimi dziobami, kogucimi pazurami; są też hybrydy ludzko-zwierzęce. Są blisko, coraz bliżej… Bezpośrednio za świętym widać czarta, który szepce mu do ucha wywrotowe obietnice, dwaj pozostali szarpią go za odzienie. Stara kobieta (rajfurka) z diabelskimi rogami zdaje się narajać mu młódkę stojącą nieopodal z kieliszkiem trunku w jednej ręce, z wymiętoloną białą tkaniną w drugiej. Na pierwszym planie po prawej jedno z demonicznych stworzeń w kapturze mnicha, przysiadłszy na występie skalnym, gra na instrumencie dętym (flet prosty?). Przed nim symboliczne naczynia (gliniany dzban – kobieta, miseczka). Wyżej siedzi na skale drugi potwór o zwierzęcych kształtach. Po stronie przeciwnej dwaj mężczyźni, jeden (w kapeluszu) wymachuje kijem zakończonym wiechciem (rodzaj pochodni?), drugi (w charakterystycznej jaskrawoczerwonej czapce) trzyma w dłoni wymięte kartki papieru (nuty?) i zdaje się czytać lub śpiewać. Wszelkie namalowane tu rekwizyty niosą znaczenie symboliczne, uzupełniające i wyjaśniające tematykę obrazu.
Obraz przesycony jest niesamowitością, atmosfera mroczna i gęsta, otoczenie przerażające, jednak na tym tle tym mocniej jaśnieje uduchowiona postać Antoniego, który zdaje się niewzruszony widowiskiem urządzonym przez siły ciemności, a mającym przywieźć go do upadku duchowego. Spogląda ku kobietom bez trwogi, jakby zdziwiony, może zniecierpliwiony tym nagłym rozproszeniem.
Kuszenie było ulubionym motywem pisarzy i malarzy. Obraz Dietricha inspirowany być może np. dziełem Davida Teniersa Młodszego z 1647 (Gemäldegalerie, nr inw. 859). Teniers realizował temat wielokrotnie, w scenach kuszenia pojawiają się podobne motywy, jakby kalki z własnych obrazów, w rozmaitych zestawieniach.
Obraz nabyty został przez Stanisława Kostkę Potockiego po 1808 r.
Dominika Walawender-Musz
Autor / wytwórca
Wymiary
cały obiekt: wysokość: 42,0 cm, szerokość: 52,2 cm
Rodzaj obiektu
obraz
Technika
olej
Tworzywo / materiał
płótno
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Właściciel
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
Manufaktura porcelany w Baranówce
1827
Muzeum Zamkowe w Malborku
Cranach, Lucas młodszy
1541
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Nieznane/ nieznane
XIX/XX wiek
Muzeum – Zamek w Łańcucie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Lublinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna
0/500
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Zarządzaj plikami cookies:
Ten rodzaj plików cookies jest niezbędny do funkcjonowania serwisu. Możesz zmienić ustawienia swojej przeglądarki tak, aby je zablokować, jednak strona nie będzie wtedy działała prawidłowo.
WYMAGANE
Służą do pomiaru zaangażowania użytkowników i generowania statystyk na temat serwisu w celu lepszego zrozumienia, jak jest używany. Jeśli zablokujesz ten rodzaj cookies nie będziemy mogli zbierać informacji o korzystaniu z serwisu i nie będziemy w stanie monitorować jego wydajności.