Trofea myśliwskie

Przedstawienia trofeów myśliwskich to kolejny etap rozwoju holenderskiej martwej natury, który doszedł do głosu w 2. połowie XVII w., by zaświadczyć nie tylko o statusie majątkowym i społecznym mieszczan, lecz także o ich arystokratycznych aspiracjach. Wykorzystując moment prosperity, kupcy zdążyli się już wzbogacić i dojrzeli do zamanifestowania swej pozycji, wkraczając na zarezerwowane dotychczas dla wysoko urodzonych terytoria łowieckie. W tenże sposób martwa natura zawłaszczyła nowy obszar otaczającego świata – porzuciwszy neoficki nieśmiały zachwyt nad przedmiotem skoncentrowany na poznaniu istoty rzeczy, malowanie kontemplacyjne raczej niż reprezentacyjne, rozpoczęła zwycięski marsz ku efektowi, ku teatralizacji świata.

Malarz roztacza przed widzem widok troskliwie rozdysponowanych w przestrzeni obrazowej zdobyczy myśliwskich wraz z narzędziem ich pozyskania – strzelbą zdobioną okuciem z wizerunkiem jelonka. I choćby czynił to po raz któryś – pamiętajmy, że kompozycje takie powtarzano po wielekroć; tym częściej, im większe uznanie potencjalnych odbiorców zyskały – to zawsze z tym samym sentymentem do tych drobiazgów, które uprzyjemniają ludzką egzystencję. I oto oglądamy ubite ptactwo nieco ostentacyjnie wyeksponowane na tle półkoliście sklepionej niszy ściennej: dwa ptaki (koguta i kuropatwę) wiszące głową w dół (kogut częściowo leży) oraz bażanta ostentacyjnie rozpostartego na kamiennym blacie stołu nakrytym fragmentarycznie aksamitną tkaniną w szarobeżowym odcieniu. Przedstawiono również nieodłączne atrybuty myśliwego: róg (wiszący na sznurze, widoczny fragmentarycznie) i zieloną torbę myśliwską. Obraz ten uwidacznia siłę talentu Aelsta jako kolorysty; może nazbyt wiele tu pierwiastka dekoracyjności, jednak usprawiedliwia go niedościgniona wirtuozeria i precyzja w oddaniu materii i faktur.

Jest to najprawdopodobniej nieco uproszczone (brak dwóch małych ptaszków zawieszonych po prawej) i pomniejszone powtórzenie jednego z kilku niemal identycznych dzieł Aelsta, np. obrazu eksponowanego w Pałacu na Wyspie, 1. połowa XVIII w., olej na płótnie; 122 × 85,5 cm, nr inw. ŁKr 883 oraz nr inw. 131514; Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie; czy obrazów z rynku antykwarycznego, o których wspomina Chudzikowski (1954, s. 16, poz. 4, tabl. IV). Relacja wzajemna tych obrazów, czyli wytypowanie spośród nich oryginału, replik, wersji czy kopii, pozostaje do ustalenia. Wobec braku rozstrzygnięć pozostawmy egzystującą w literaturze atrybucję: „w manierze” lub „według: Aelsta”.

Dominika Walawender-Musz